چکیده:
از میان رجال دینی و سیاسی،شهید آیت الله دکتر بهشتی بیشترین نقش را در تدوین قانون اساسی
جمهوری اسلامی ایفا کرد. از آن رو که هم در مراحل مختلف تدوین پیش نویس قانون اساسی به ویژه در
شورای انقلاب اسلامی، هم در تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسی و هم در مدیریت کمیسیونها،جلسات غیررسمی و رسمی این مجلس نقش محوری داشت. تدوین اصول متعددی در پاسداشت حقوق
ملت و اختصاص یک فصل به این موضوع از ابتکارات آن شهید بزرگوار بود. در این مقاله با اشاره به
مبنای فکری شهید بهشتی در موضوع حقوق ملت، دیدگاههای وی در زمینه «حق تعیین سرنوشت» «حق
آزادی» «حق نظارت بر قدرت»، و «حق خودسازی» تحلیل و بررسی شده و به میزانی که آن شهید در
تثبیت و تصویب این حقوق در قانون اساسی نقش داشته، پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"* نظارت بر رهبری شهید بهشتی معتقد بود هر چند نظام سیاسی جمهوری اسلامی در واقع، نظام امت وامامت است، اما برای امت «حق نظارت بر امام» قائل بود تا جامعه از مسیر صحیح خود منحرف نشود؛ به عنوان نمونه، در مجلس خبرگان در برابر این سؤال که «با توجه به این که قدرت اجرایی را در اختیار کسی قرار میدهید که معصوم نیست، رهبر در برابر چه مقامی مسئول است؟ مرجع رسیدگی به تخلفات احتمالی وی کیست؟» اظهار داشت: «رهبر از این جهت که در برابر ملت مسئول است، مثل نمایندگان مجلس است که تحت نظارت ملتاند.
برخی دیگر پیشنهادهای دیگری داشتند، اما شهید بهشتی به نکتهای بسیار مهم و حیاتی اشاره نمود و اظهار داشت: «من عرض میکنم، به عهدة خبرگان بگذارید که بگوید چه کسانی حق دارند، اقامه دعوی کنند و از چه طریق اقدام شود تا دوباره مجلس تشکیل گردد، این چه اصراری است که ما در اینجا بنشینیم و تکلیف مردم را الی یوم القیامه، حتی به آنهایی که حق میدهیم، معین کنیم؟» (همان، 3/1712) اصولا وی برای هر نسلی حق تعیین سرنوشت قائل بود.
ولی بعضی از مسائل باید مورد توجه قرار گیرد مثل این که احتمالا چند نفر از شخصیتهای برجسته را ربودهاند و دو، سه نفر هستند که میدانیم اینها از ربایندگان اطلاع دارند و اگر چند سیلی به آنها بزنند، ممکن است کشف شود، آیا در چنین مواردی ممنوع است؟» (صورت مشروح مذاکرات بررسی نهایی قانون اساسی، 1/777، علی مشکینی) شهید بهشتی در پاسخ به مطلبی اشاره کردند که از عمق شناخت ایشان به مقولة «قدرت» حکایت دارد، نگاهی که دغدغة دفاع و تضمین حقوق مردم در برابر قدرت حکومت را دارد."