چکیده:
این مقاله میکوشد ایدۀ آزادی در اندیشۀ هایدگر را در سه مقطع فکری او و بر اساس سه مفهوم انسان، جهان و هستی مورد بررسی قرار دهد. اگر مسئلۀ آزادی در هستی و زمان، حول محور دازاین جریان دارد و به بازگشت دازاین به ذات خودش بهمثابه امکان محض برای کسب آزادیاش میپردازد، نوشتههای بین سالهای 1928 تا 1931، مفهوم آزادی استعلایی را در نسبت با مفهوم جهان مطرح میکنند. در اینجا آزادی بهمثابه بنیادِ هر بنیانگذاری، هرگونه مواجهه و نسبتبرقرارکردن انسان با جهان و بدینسان طرحافکنی و ساخت آن را ممکن میکند. سرانجام، از سال 1931 به بعد، مفهوم آزادی بیش از هر چیز با مفهوم هستی گره میخورد و بهمثابه شرط امکان آشکارشدن حقیقت یا نامستوری تبیین میشود. اکنون، آزادی مقدم بر هرگونه آزادی ایجابی و سلبی، بر مجالیافتگی1 برای نامستورسازی موجود دلالت میکند و انسان آزاد بهمثابۀ محل و مجال ظهور هستی معرّفی میشود.
خلاصه ماشینی:
اگر مسئلۀ آزادی در هستی و زمان، حول محور دازاین جریان دارد و به بازگشت دازاین به ذات خودش بهمثابه امکان محض برای کسب آزادیاش میپردازد، نوشتههای بین سالهای 1928 تا 1931، مفهوم آزادی استعلایی را در نسبت با مفهوم جهان مطرح میکنند.
به عبارت دیگر، آیا آزادی بهمثابۀ آزادی از چیزی، معنای حقیقی و جامع آزادی است یا این تعریف فقط به این خاطر تا این حد فراگیر شده که انسان اغلب آزادی را بهنحو رهاشدن از قیود تجربه کرده است؟ از سوی دیگر، اگر تعریف سلبی، تعریفی نابسنده است، تعریف ایجابی آزادی چگونه ممکن میشود؟ اگر آزادی صرفا رهاشدن از قیود نیست، بلکه جهت و بنیادی تعینبخش دارد، این جهت و بنیاد را چگونه باید تشخیص داد؟ آیا غایتداشتن آزادی؛ یعنی بنیادی تعینبخش که «برای چۀ» آزادی را تعیین <Page No="18"میکند، در تناقض با خود آزادی نیست؟ هایدگر در درسگفتاری که به اندیشۀ شلینگ دربارۀ ذات آزادی انسان میپردازد، هفت تعریف مهم مطرحشده دربارۀ آزادی در تاریخ فلسفه را برمیشمارد.
عزم بهمثابۀ نحوۀ خود-تعینبخشی دازاین آزاد آنچه تا اینجا گفته شد، بررسی جنبۀ نخست مسئلۀ آزادی در هستی و زمانۀ یعنی فهم مقصود هایدگر از چیستی آزادی انسان در نسبت با ذات دازاین بهمثابۀ امکان محض بود.
بدینترتیب، دازاین در استعلا از موجودات میتواند آنها را بهمثابۀ یک کل دریابد ولذا آزادی استعلایی است که بهواسطۀ طرحافکنی دازاین و در چارچوب پرتابشدگی او، جهان را بنا میکند.
GA31: Vom Wesen der menschlichen Freiheit: Einleitung in die Philosophie.
Frankfurt: Vittorio Klostermann Heidegger, Martin.
Martin Heidegger, Phänomenologie der Freiheit.