چکیده:
للطائر الاسطوری حضور کبیر فی الادب والفلسفه، تطرّقت هذه الدراسة الی باب الکشف عن کیفیة حضور طائرین اسطوریین فی مساحة صغیرة من الادب وتبیان دلالتهما عند شاعرین کبیرین یعدان من ابرز الموسسین للشعر العربی والفارسی الحداثوی وهما السیاب فی قصیدته «القصیدة والعنقاء» ونیما یوشیج فی قصیدته الشهیرة التی تعتبر اولی قصائد الحداثة وهی قصیدة «ققنوس» وکل ذلک بعد مقدمة قصیرة حول الطائر الاسطوری، ویمکن ان نعتبر هذه الدراسة فی عداد دراسات التوازی او قل انها تندرج فی اطار الاتجاه الفرنسی الجدید للادب المقارن الذی یبحث عن حضور المیثات الادبیة فی الآداب المختلة والذی من شانه ان یبحث فی الادبین من اجل تتبع التاثیرات او عن مجرد مشابهة. یمکنک ان تحصل علی اشتراکات واختلافات عدة بین هاتین القصیدتین. اما الاشتراک الرئیس فهو استخدام الاسطورة فی کلتا القصیدتین لتمثیل خلق الاثر الفنی بموت یاتی بحیاة جدیدة تتمثل فی تکوّن اثر فنی جدید علی صعید تاریخ الادب الفارسی المعاصر، وتکون شعر الحداثة عند نیما وعلی صعید تکوّن وجودی عام عند السیاب، علی انقاض الشاعر/ ققنوس عند نیما وعلی انقاض القصیدة المتکونة سابقا عند السیاب. وقصیدة نیما «ققنوس» تحظی ببنیة سردیة عبر انسجام شبکة من الدلالات وتراعی تقنیة المعادل الموضوعی باقصی درجاتها تبعد جو القصیدة بشکل تام عن الغنائیة والمباشرة، لکن السیاب یشیر الی قضیته المدروسة فی القصیدة بغنائیة ومباشرة اکثر.
پرندههای اسطورهای حضوری گسترده در ادبیات و فلسفه دارند. این پژوهش قصد دارد تا به بررسی حضور دو پرنده اسطورهای یعنی ققنوس و عنقاء در شعر دو شاعر آغازگر شعر نو در دو حوزه شعر معاصر فارسی و عربی، نیما یوشیج و سیاب بپردازد. شعر نیما یوشیج «ققنوس» نام دارد و شعری که سیاب در آن از اسطوره عنقاء کمک گرفته است شعر «شعر و عنقاء» (القصیدة والعنقاء) نام دارد. این پژوهش را میتوان از جرگه مکتب ادبیات تطبیقی نوفرانسوی که به حوزه تأثیر میپردازد به شمار آورد که بر خلاف مکتب فرانسوی کلاسیک از بررسی شباهتها و بحثهای زیباییشناسی نیز به دور نیست. با بررسی حضور این دو پرنده در شعر این دو شاعر شباهتها و اختلافاتی را میتوانیم بین این دو پرنده بازتولید شده دریابیم؛ مهمترین شباهت بین دو شعر استفاده از معنای نوزایی در این دو پرنده اسطوری برای بازنمایی مفهوم آفرینش هنری می باشد که در شعر نیما، این آفرینش هنری همانا تأثیرگذاری جاودانه و تأثیری کلی در برههی تاریخی شکلگیری شعر نو یا مدرن است و در شعر سیاب اشاره به شکلگیری و خلق أثر هنری به طور کلی و برآمدن شعری بر بنیان ویرانشدهی شعری پایان یافته است که در شعر نیما با فضایی روایی و منسجم بازنمایی میشود و در شعر سیاب با زبانی بیپرده و بدون واسطهای (همپیوند عینی) پویا وادبی.
خلاصه ماشینی:
طائر الموت والانبعاث فی شعر نیما والسیاب؛ دراسة مقارنة حول قصیدتی ققنوس، والقصیدة والعنقاء علی بشیری الملخص للطائر الأسطوری حضور کبیر فی الأدب والفلسفه، تطرقت هذه الدراسة إلی باب الکشف عن کیفیة حضور طائرین أسطوریین فی مساحة صغیرة من الأدب وتبیان دلالتهما عند شاعرین کبیرین یعدان من أبرز المؤسسین للشعر العربی والفارسی الحداثوی وهما السیاب فی قصیدته «القصیدة والعنقاء» ونیما یوشیج فی قصیدته الشهیرة التی تعتبر أولی قصائد الحداثة وهی قصیدة «ققنوس» وکل ذلک بعد مقدمة قصیرة حول الطائر الأسطوری، ویمکن أن نعتبر هذه الدراسة فی عداد دراسات التوازی أو قل إنها تندرج فی إطار الإتجاه الفرنسی الجدید للأدب المقارن الذی یبحث عن حضور المیثات الأدبیة فی الآداب المختلة والذی من شأنه أن یبحث فی الأدبین من أجل تتبع التأثیرات أو عن مجرد مشابهة.
ش. لکن الباحث فی بحثه لم یخصص سطورا کثیرة بقصیدة ققنوس لنیما ولم یتطرق إطلاقا إلی قصیدة السیاب المعنونة بـ القصیدة والعنقاء بل قارن بین ققنوس نیما وأسطورة تموز عند السیاب ومن الدراسات التی تبحث عن الطائر الأسطوری بشکل عام وحضوره فی الأدب هو کتاب سفر العنقاء لنذیر العظمة بوزارة ثقافة دمشق عام 1996 الذی یبین المواصفات والخصائص التی تتعلق بالطیور الأسطوریة بما فیها العنقاء ومثیلاتها من مثل سیمرغ والفینیق والسمندل وما إلی ذلک من الطیور الأسطوریة وهناک أیضا دراسات تطرقت إلی السیاب من أهمها الاسطورة فی شعر السیاب لعبدالرضا علی: الاسطورة فی شعرالسیاب دارالرائد العربی – بیروت – الطبعة الثانیة 1984.
3. النتیجة استخدم الشاعران الطائر الأسطوری للإشارة إلی خلق أثر فنی فی مضمار الشعر؛ هذا الخلق والإبداع عند نیما افتداء وتضحیة بنفس الشاعر من أجل تشیید بناء الشعر الحر فی الأدب الفارسی المعاصر وعند السیاب هو تکون نسیج قصیدة جدیدة علی رماد القصیدة المنتهیة.