چکیده:
بازکاوی قیام 15 خرداد به عنوان طلیعه نهضت امام خمینی از جهات متعدد حائز اهمیت است یکی از ابعاد این قیام خونین حضور پردامنه مردم در میدان مبارزه با رژیم شاه و در اعتراض به دستگیری امام خمینی به عنوان یکی از مراجع طراز اول حوزه علمیه قم است توجه به انگیزه این حضور گسترده مردمی وتحلیل جامعه شناختی آن یکی از موضوعات مورد نظر در این مقاله است التفات ویژه امام خمینی به پشتوانه مردمی روحانیت با توده های مردم و توجه خاص ایشان به ظرفیت های اجتماعی مرجعیت شیعه در تحلیل ماهیت و پی آمدهای 15 خرداد نقش محوری دارد نوشتار حاضر ضمن بازخوانی روایت و برخی تحلیل های حضرت امام پیرامون قیام 15 خرداد به موضوع قدرت و ظرفیت اجتماعی روحانیت و تبلور آن در کوران قیام 15 خرداد پرداخته است در عین حال به طور مقایسه ای عملکرد و مواضع برخی جریان ها و احزاب سیاسی نیز در مخالفت با این قیام خونین و محکومیت آن مورد بازخوانی قرار گرفته است که در حقیقت ناشی از ماهیت غیر مردمی و وابستگی این جریان هاست در بخش پایانی نیز در ضمن اشاره به اضهار نظرهای برخی جامعه شناسان سیاسی ابعاد رهبری امام در ایجاد انبعاث اجتماعی و آزاد سازی ظرفیت های مردمی بررسی شده است
خلاصه ماشینی:
» دستاوردها و پيامدهاي قيام ١٥خرداد: پژوهش پيرامون ماهيت و پرداختن به شکست دکترين کندي ، آشکار شدن ابعاد گسترده قيام ١٥خرداد، گذشته از آنکه ماهيت ضد اسلامي شاه ، تقويت يک ضرورت تاريخي در بازشناسي سير روحيه ديني و دفاع مذهبي مردم ، تحولات انقلاب اسلامي است ، يک روز ملي و از افزايش رشد سياسي روحانيت و «ايام الله » است و از اين حيث ، به فرموده امام توده هاي مردم ، قرار گرفتن علما و راحل ، همواره بايد عزيز و زنده نگاه داشته شود.
برخلاف مدعاي برخي تاريخ نگاران مغرض ، قيام ١٥خرداد ٤٢ تبلور نکته مهمي که در بازخواني پيامدهاي قيام ظرفيت هاي اجتماعي روحانيت و ١٥خرداد نبايد از نظر دور داشت ، تجلي ظرفيت توده هاي مردمي در تقابل با نظام مردمي روحانيت بود که علي رغم خفقان پليسي ستم شاهي است و از اين حيث فراگير و همچنين علي رغم عدم برخورداري از حرکتي ممتاز و پيشروانه است که شبکه هاي ارتباطي گسترده و امن و مدرن ، مردم تقريبا از همه جريان ها و سازمان هاي در کوتاه مدت در حجمي غير قابل تصور به صحنه مدعي منورالفکري و ترقي خواهي اجتماعي کشيده شدند و تا پاي جان ايستادگي يکباره سبقت مي گيرد کردند.