چکیده:
رژیم شاه سیاست های ضد دینی خود را بعد از رحلت آیت الله بروجردی آغاز کرد و اولین برنامه ای که رژیم تدارک دید تصویبنامه انجمن های ایالتی و ولایتی بود. مردم ایران به رهبری امام خمینی به مبارزه با رژیم پرداخته و سیاست های ضد دینی آن را محکوم کردند. از آغازین روزهای نهضت امام خمینی(ره) علمای گیان با امام خمینی اعام همراهی کردند و حمایت خود را از نهضت ابراز داشتند و تجمعاتی در رشت شکل گرفت که رهبری آنها با آیت الله بحرالعلوم و آیت الله ضیابری بود و جمع کثیری از مردم رشت با آنها همراهی کردند. صدور اعامیه ها و برگزاری تجمع ها و فرستادن نامه و تلگراف از جمله کارهای رایج علمای گیان در حمایت از نهضت امام در این برهه بود تا اینکه رژیم شکست خورد و لغو تصویبنامه را اعام کرد. اقدام دیگر رژیم، برگزاری رفراندوم برای لوایح ششگانه انقلاب سفید بود و موج اعتراض ها با انقلاب سفید در دی ماه 1341 آغاز شده و علمای گیان در محکومیت این لوایح در مسجد جامع کاسه فروشان رشت تجمع کرده و به افشاگری علیه رژیم پرداختند. آنها وقتی قصد کردند که برای حمایت از نهضت امام به تهران بروند، رژیم، دو مجتهد رشت را دستگیر کرده و به زندان قزل قلعه برد و بیش از یک ماه در زندان رژیم بودند و نامه ها و تلگراف ها به سوی دربار و دولت سرازیر شد و با فشار علمای نجف و مردم ایران در اواخر سال 1341 آزاد شدند. آیت الله بحرالعلوم مخفیانه به قم رفت و برای اولین بار با امام خمینی دیدار کرده و از ایشان تجلیل نموده و برای مبارزات بیعت نمود. اقدام دیگر رژیم حمله به مدرسه فیضیه و هتک حرمت روحانیت بود که طی آن سید یونس رودباری که از طاب گیانی حوزه قم و از شاگردان امام خمینی بود به شهادت رسید و اولین شهید نهضت نام گرفت. علمای رشت در این واقعه به امام تسلیت گفته و امام نیز با نامه ای که به آیت الله بحرالعلوم نوشت اعام کرد که از این مرحله، دیگر درصدد براندازی رژیم است و راهکارهایی را برای بسیج عمومی مردم و خط دهی فکری مردم برای آیت الله بحرالعلوم نوشت. آیت الله بحرالعلوم و سایر علمای رشت نیز آمادگی خود برای فداکاری در راه نهضت را بار دیگر اعام کرده و جنایت رژیم را محکوم کردند.
خلاصه ماشینی:
آنها وقتي قصد کردند که براي حمايت از نهضت امام به تهران بروند، رژيم ، دو مجتهد رشت را دستگير کرده و به زندان قزل قلعه برد و بيش از يک ماه در زندان رژيم بودند و نامه ها و تلگراف ها به سوي دربار و دولت سرازير شد و با فشار علماي نجف و مردم ايران در اواخر سال ١٣٤١ آزاد شدند.
تهديد کردند که اگر از اين در زمان نهضت ملي نفت هم فعاليت هاي زيادي تصويبنامه ، عدول نکند علماي شيعه و مردم مسلمان ايران در گيلان صورت گرفت که علما در رأس آن ساکت نخواهند ماند و اجازه فعاليت ها بودند و جالب است که گيلان از معدود نخواهند داد امور غير شرعي در مناطقي بود که فداييان اسلام به رهبري شهيد کشور ايران به تصويب برسد نواب صفوي در آن شعبه داشت و اين شعبه داراي نيرو و تشکيلات منظم و منسجم بود و توسط حجت الاسلام سيد علي ميرعبدالعظيمي اداره مي شد.
بعد از رحلت آيت الله شيخ اسدالله اخوان در سال ١٣٣٦، آيت الله سيد محمود ضيابري در مسجد جامع کاسه فروشان رشت اقامه نماز جمعه را آغاز کرد و تا سال هاي نزديک پيروزي انقلاب اسلامي که توان داشت ، به اقامه آن پرداخت ؛ يعني ايشان عملا حدود ٢٠ سال امام جمعه رشت بود و نيز به همراه آيت الله بحرالعلوم به عنوان دو زعيم ديني مردم گيلان در دوران نهضت امام خميني به شمار مي روند.