چکیده:
محیطزیست محل زندگی و تامینکننده اصلیترین نیازهای انسان است. این در حالی است که مشکلات محیطزیست امروزه به بحران جهانی تبدیل شده است. سرآغاز مشکلات زیستمحیطی را شاید بتوان انقلاب صنعتی و نیاز بیشتر به مسکن و گسترش شهرنشینی و بهتبع آن بهرهگیری بیرویّه از طبیعت دانست. با ورود مدرنیته به ایران و تقلید همهجانبه از غرب، ایران نیز به عرصه ساختوسازهای بیرویّه و استفاده حداکثری از منابع طبیعی و به تبع آن تخریب محیطزیست تبدیل شد. این در حالی است که در ایران پیشینهای غنی از اندیشههای اسلامی وجود دارد و توجه به این اندیشهها میتواند راهگشای این مشکل باشد. مسئله مسکن و تبیین نقش رابطه سهجانبه انسان، طبیعت و معماری از مهمترین جنبههای زندگی انسان است و این سوال مطرح میباشد که دین اسلام چه معیارها و اصولی را برای دستیابی به مسکن مطلوب معرفی میکند؟ بدین منظور در این مقاله با مطالعه اندیشههای اسلام، نحوه دستیابی به مسکن مطلوب بررسی گردید و با استفاده از نظریه «دادهبنیاد متنی» معیارهای دستیابی به مسکن مطلوب اسلامی که در تعامل با محیطزیست باشد، بررسی شد؛ و به منظور درک آنچه باید اتفاق بیفتد تا به اصول مسکن مطلوب دست یابیم، مقایسهای بین تفاوتهای موجود بین معیارهای مسکن مطلوب اسلامی و مسکن معاصر در ایران صورت گرفت. نتایج تحقیق نشان میدهد چهار اصل «وحدتگرایی»، «تعادل»، «ارتباط با طبیعت» و «ایمان و تدین» اصول اساسی در دستیابی به تعامل با محیط هستند که باید در طراحی مسکن مد نظر قرار گیرند. همچنین در این مسیر، مدلی برای دستیابی به مسکن مطلوب اسلامی ارائه گردید. این مدل نشان میدهد که مسکن اسلامی میتواند به بازگرداندن هویت به آثار معماری، کاهش آسیب به محیطزیست و احیای فرهنگ اسلامی در عین بهبود روابط اجتماعی و توسعه اقتصادی کشور در زمینههای مختلف از جمله بهرهوری انرژی و حفظ منابع طبیعی کمک کند.
خلاصه ماشینی:
مسئلۀ مسکن و تبیین نقش رابطۀ سهجانبۀ انسان، طبیعت و معماری از مهمترین جنبههای زندگی انسان است و این سؤال مطرح میباشد که دین اسلام چه معیارها و اصولی را برای دستیابی به مسکن مطلوب معرفی میکند؟ بدین منظور در این مقاله با مطالعۀ اندیشههای اسلام، نحوۀ دستیابی به مسکن مطلوب بررسی گردید و با استفاده از نظریۀ «دادهبنیاد متنی» معیارهای دستیابی به مسکن مطلوب اسلامی که در تعامل با محیطزیست باشد، بررسی شد؛ و به منظور درک آنچه باید اتفاق بیفتد تا به اصول مسکن مطلوب دست یابیم، مقایسهای بین تفاوتهای موجود بین معیارهای مسکن مطلوب اسلامی و مسکن معاصر در ایران صورت گرفت.
در مقابل، اصل توصیهشدۀ تعالیم اسلامی برای جملگی امور مسلمانان عبارت است از «تعادل» که مصداق و تجلی عدالت حاکم بر عالم هستی است و با صفاتی چون حنیف، وسط، قصد (اقتصاد) و میزان برای مسلمانان ذکر شده است جدول 1: جنبۀ اجتماعی مؤثر در طراحی مسکن مطلوب رجوع شود به تصویر صفحه (لقمان: 19؛ بقره: 143؛ مائده: 66؛ جوادی آملی 1366) و میانهروی، بهمثابه جلوهای از تعادل، به هر گونه خروج از عدالت و تعادل اطاق میشود که مصداق بارز آن را میتوان «اسراف» دانست که در همۀ امور باید از آن احتراز کرد.