چکیده:
پژوهش حاضر، به توصیف و تحلیل فرایندهای واجی حذف، تضعیف، قلب، کشش جبرانی، درج و تبدیل همخوان به همخوان /ɫ/ در گویش کردی رایج در شهرستان سنقر کلیایی، بر اساس «چارچوب واجشناسی زایشی» میپردازد. بدین منظور، از ده گویشور بومی، مصاحبه بهعمل آمد؛ همچنین، از شمّ زبانی یکی از نگارندگان بهعنوان گویشور بومی و برخی منابع مکتوب در جمعآوری دادهها استفاده شده است. آوانویسی دادهها بر مبنای الفبای آوانگار بینالملل (IPA) صورت گرفته است. نتیجة این پژوهش نشان داد که در برخی واژههای این گویش، همزمان چند فرایند واجی رخ داده است؛ قواعد حذف و تضعیف، پربسامدترین فرایندها و قلب نیز کمبسامدترین آنها در این گویش است؛ خوشههای آغازی متشکّل از دو همخوان در این گویش رایج است که نیمواکة /w/ یا /j/ بهعنوان همخوان دوّم در این واژهها بهکار میرود؛ و سرانجام، ساخت هجایی CVCCC نیز در گویش کردی سنقر کلیایی وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
نتیجـۀ ایـن پـژوهش نشـان داد کـه در برخـی واژه های این گویش ، هم زمان چند فرایند واجی رw داده است ؛ قواعد حذف و تضعیف ، پربسامدترین فرایندها و قلب نیـز کـم بسـامدترین آنها در این گویش است ؛ خوشه های آغازی متشکّل از دو همخوان در این گویش رایج است که نیم واکۀ /w/ یا /j/ به عنـوان همخـوان دوّم در این واژه ها به کار میرود؛ و سرانجام ، ساخت هجایی CVCCC نیز در گویش کردی سنقر کلیایی وجود دارد.
G. Windfuhr است که بر اساس آثاری همچون هرن ١٥ (١٨٩٣)، کنت ١٦ (١٩٥٣)، گـری١٧ (١٩٦٥)، پـوکرنی١٨ (١٩٥٩)، نیبـــرگ ١٩ (١٩٧٤)، مـــایرهُفر٢٠ (١٩٩٢، ١٩٩٦ و ٢٠٠١)، چونـــگ ٢١ (٢٠٠٧)، بومهـــارد٢٢ (٢٠١٥)، کاسکارت ٢٣ (٢٠١٥)، مکنزی ٢٤ (١٣٨٣) و حسن دوست (١٣٩٣)، در زبـان هـای ایرانـی باسـتان ، فارسـی باستان و ایرانی میانۀ غربی (فارسی میانۀ ساسانی)، واج های یادشده وجود دارند و با توجّـه بـه تحـوّ لات واجی از ایرانی باستان به ایرانی میانۀ غربی که گویش های ایرانی نو غربی از آنها جدا شده اند (ارانسـکی، ١٣٥٨: ٣٣٠-٣٣١)، صورت فرضی زیرساختی واژه های ذکرشده در گویش کردی سنقر کلیایی کـه جـزء گویش های ایرانی نو غربی است ، نیز بازسازی شده است ؛ همچنـان کـه بازسـازی صـورت هـای فرضـی ایرانی آغازین نیز بدین طریق توسّط زبان شناسان انجام شده است .
داده های مربوط به این فرایند، در این گویش به صورت زیر است : (رجوع شود به تصویر صفحه) در مورد مثال های ارائه شده و به منظور دستیابی به صورت زیرساختی، قاعدة زیر را میتوان نوشت : قاعدة (٣): (رجوع شود به تصویر صفحه) قاعدة بالا، حذف همخوان انسدادی /t/ را در توالی /st/ در بافت میان واکه ای یا پایـان هجـا و واژه نشـان میدهد.