چکیده:
یکی از مباحث بسیار مهم در عرفان عملی، مقاماتی است که سالک باید در طریق وصول به حق، طی کند. عرفا اعتقاد دارند انسان برای رسیدن به قله رفیع معرفت، باید مراتب طریقت را به طور اکمل و اتمّ در وجود خود کسب کند. هدف پژوهش این است که با استفاده از برداشتهای استدلالی و روش توصیفی و تحلیلی، بینش عرفا و به ویژه عطار نیشابوری به مقامات سهگانه توکل، رضا و تسلیم را مورد بررسی و مقایسه قرار دهد. در نگاه عرفا و عطار، راز جاودانگی و غلبه بر نفس امّاره و رسیدن به مقام فناء فی الله و بقاء بالله در متحلّی شدن به مراتب وجودی توکل، رضا و تسلیم و سر باختن در درگاه حضرت احدیّت است. در جهانبینی مکتب عرفان و عطار شباهتهایی بین این مقامات سهگانه وجود دارد. از دیدگاه آنها، مقام تسلیم از مقام توکل و رضا بالاتر است؛ چون در توکل، خواسته سالک در اولویت است، در رضا سالک خواسته الهی را اصل قرار میدهد؛ ولی در تسلیم، خواستن و خوشایند بودن برای سالک مطرح نیست؛ مقامی است که سالک از قضای الهی استقبال میکند، تسلیم مقدّرات الهی میگردد و همه هستی خود را به خدا میسپارد.
خلاصه ماشینی:
مقایسۀ مقامات سلوکی توکل، رضا و تسلیم در مکتب و ادبیات عرفان با تکیه بر مثنویهای عطار نیشابوری هادی دینی 1 دکتر میرجلیل اکرمی 2 دکتر محمدعلی موسیزاده 3 چکیده یکی از مباحث بسیار مهم در عرفان عملی، مقاماتی است که سالک باید در طریق وصول به حق، طی کند.
در نگاه عرفا و عطار، راز جاودانگی و غلبه بر نفس اماره و رسیدن به مقام فناء فی الله و بقاء بالله در متحلی شدن به مراتب وجودی توکل، رضا و تسلیم و سر باختن در درگاه حضرت احدیت است.
از دیدگاه آنها، مقام تسلیم از مقام توکل و رضا بالاتر است؛ چون در توکل، خواستۀ سالک در اولویت است، در رضا سالک خواستۀ الهی را اصل قرار میدهد؛ ولی در تسلیم، خواستن و خوشایند بودن برای سالک مطرح نیست؛ مقامی است که سالک از قضای الهی استقبال میکند، تسلیم مقدرات الهی میگردد و همۀ هستی خود را به خدا میسپارد.
در این پژوهش سعی بر این است که مقامات عرفانی توکل، رضا و تسلیم در عرفان و به خصوص مثنویهای عطار نیشابوری مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد.
«تحلیل مبانی قرآنی و عرفانی مقام توکل در شعر پارسی» (مرادی، 1388) «تسلیم و رضا در مثنوی معنوی» (حجتی، 1378) «توکل در مثنویهای عطار» (پروین و همکاران) بنابراین تاکنون پژوهش مستقلی در زمینۀ مقامات توکل، رضا و تسلیم در ادبیات عرفانی و مثنویهای عطار انجام نگرفته است و به همین خاطر وجود چنین تحقیقی، لازم به نظر میرسید.