چکیده:
با ارتحال پیامبر صلی الله علی و آله و صدور بخشنامة «منع نقل و نگارش و تدوین حدیث» تا زمانی که این بخشنامه رسما در عصر امام باقر علیه السلام لغو گردید، دستگاه حکومت به سیاست ممانعت از نقل احادیث نبوی میپرداخت. جریان تفسیری عامّه در واکنش به این سیاست، ضمن پرهیز از تدوین و یا نقل احادیث نبوی صلی الله علی و آله، به توقّف در تفسیر، تفسیر برای و گرایش به روایات اسرائیلی روی آورد. این در حالی بود که اهل بیت علیهم السلام به فراخور اقتضای زمان، به مبارزه با سنّتستیزیها و بدعتگذاریها پرداختند. رویارویی سنّت جهادگونة ائمه اطهار علیهم السلام با بدعتهای زمان، به شکلگیری سلسلهای از ادوار تفسیری در تاریخ تفسیر انجامید که از نهضت تفسیری در عصر علوی گرفته تا خفقان تفسیری در عصر حسنین علیها السلام و احیاگری تفسیری در عصر امام سجاد علیه السلام و تعمیق و ترویج تفسیر در عصر امام باقر علیه السلام را شامل میشوند.
خلاصه ماشینی:
"/> شکل میگرفت، محدود ساختن حوزه فعالیت اهل بیت( و تشویق مردم به مصادر اسرائیلی<EndNote No="7" Text=" گرچه همزیستی مسلمانان با اهل کتاب و اسلام آوردن برخی از آنها، در کنار برخی شباهتهای قرآن با عهدین، توجه این کتابها به جزئیات و داستانهای جذاب، و فقدان ارتباط ظاهری آنها با حوزههای معرفتی، زمینه را برای رواج یافتن آنها مهیا میکرد، اما هیچکدام از اینها بدون چراغ سبز دستگاه حکومتی (ابن جوزی، 1409ق، ص22؛ عبدالرزاق، 1403ق، ج3، ص219) نمیتوانست توفیق چندانی بیابد، بهویژه آنکه چنین سنتی با واکنش منفی پیامبر اکرم( روبهرو گردیده بود (ابن حنبل، 1421ق، ج23، ص349 و ج25، ص198؛ ابن حجر، 1379ق، ج13، ص525).
<EndNote No="16" Text=" برخی محققان به جمعآوری روایات تفسیری موجود در برخی از این کتابها پرداخته، آنها را در قالب «تفسیر نیایشی و ستایشی قرآن» جمعآوری کردهاند (فاکر میبدی، 1394)"/> تثبیتیافتگی تفسیر در عصر امام باقر( دوره قریب بیستساله امامت حضرت باقر( (95-114) به عنوان «عصر خیزش مکتبی شیعه» شناخته میشود.
پرهیز دادن امت از مراجعه به اهل کتاب (کلینی، 1365، ج1، ص211)؛ رجوع به متفاهم عرف (عیاشی، 1380، ج1، ص35)؛ لزوم لحاظ اسباب النزول که در روایات ایشان به قریب 156 نمونه میرسد (خفاجی، 1383، ص236)؛ لزوم تطابق روایت با ظاهر کتابالله و عدم مخالفت با آن(برقی، 1371، ج1، ص226)، لزوم توجه به ساختار چندمعنایی قرآن و پرهیز از طرد معانی باطنی به بهانه تمسک به ظاهر (صفار، 1404ق، ص196)، لزوم احتیاطورزی در استناد به سیاق آیات و توقف آن بر وجود پیوستگی بین اجزای یک آیه و یا چند آیه(برقی، 1371، ج2، ص300)؛ و لزوم استنطاق پیوسته از قرآن برای چارهجویی نسبت به معضلات نوپدید اجتماعی(صفار، 1404ق، ص196) از این جمله است.