چکیده:
یکی از نقوش پرکاربرد در دیوارنگارة کاخها و خانهها نقوش زنان است. این نقوش به صورتهای گوناگونی تصویرسازی شده است. دیوارنگاری در ایران قدمتی دیرینه دارد. دورة صفویه زمان توسعه و تحول نگاره در زمینة اشکال و مفاهیم به کار برده در آن است. از نمونههای آن میتوان به بناهایی در اصفهان در کاخها همچون عالیقاپو و چهلستون اشاره کرد. در خانههای ارامنة اصفهان نقاشیهای دیواری وجود دارند که در آنها نقوش زن بسیار دیده میشوند. هدف این مقاله شناخت و مطالعة دقیق دیوارنگارههای دارای نقوش زنان در بناهای تاریخی است. پژوهشگران دیگر در این گستره به جنبههای مختلفی همچون فناوری ساخت، نحوة اجرای این نقاشیها و مطالعة مفهومی نقوش زن در دیوارنگارهها پرداختهاند و هریک به شکلی مجزا این موارد را تحلیل و بررسی کردهاند. این مقاله با شیوة مطالعة مقایسهای به تحلیل ویژگیهای مشترک و متفاوت دیوارنگارهها پرداخته و با نگاه ویژه به ویژگیهای هندسی، نگارههای کاخها را با خانهها مقایسه کرده است. با بررسیهای انجامشده آشکار شد زنان نیمی از تابلوهای چهرهنگاره را پر کردهاند و اشکال مشخصی همچون مربع و مستطیل پرکاربردترین قابهای استفادهشدهاند. این قابها از شکل معماری تأثیر پذیرفتهاند و چینش آنها در خانهها در فضای دید میهمان و در کاخها در کلیة فضاهای مجوف است. این مقاله برای نخستینبار به ساختار مقایسهای تصویر زن از دیدگاه هندسی و شباهتها و تفاوتهای این نقوش در کاخها و خانههای اصفهان میپردازد و سعی بر آن دارد با مطالعات کتابخانهای و برداشتهای میدانی و با کمک مدلسازی ترسیمی، به تحلیل مقایسهای دادهها بپردازد.
خلاصه ماشینی:
(رجوع شود به تصویر صفحه) با توجه به مطالعة انجام شده در پوشاک بانوان ، در نقاشی های بناهـا مشـاهده مـی شـود کـه لباس زنان در کاخ ها تنوع رنگ بیشتری نسبت به لباس زنان تصویرشده در خانه ها دارد (جدول ١١).
نتیجه گیری ویژگی های هندسی بررسی شده در نگاره ها به چند دسته تقسیم می شوند: میزان فراوانی قاب نگارة کاخ ها و خانه ها: در تحلیل به دست آمده ، قاب هایی کـه تصـویر زن در آن ها به تصویر درآمده بین ٥١ تا ٦١ درصد است و این بیانگر اهمیـت نقـش زن در آن دوره است .
بـر ایـن اساس ، قاب نگاره های کاخ چهلستون نگاره ها تقریبا بـه طـور مسـاوی در سـمت چـپ و راسـت قاب ها قرار دارند و این در حالی است که در کاخ عالی قاپو بیشتر نگاره ها در مرکـز قـاب وجـود دارند، اما در دیوارنگارة خانه ها بیشتر تصاویر در مرکز قاب ها دیده می شوند و این مـی توانـد بـه دلیل فرم قاب ها یا موضوع دیوارنگاره ها باشد.
هندسة دیگر در قاب نگاره ها حالت ایستاده یا نشسته بودن زنان اسـت کـه تصـویر زنـان در دیوارنگاره های کاخ ها و خانه ها بیشتر به صورت فیگور نشسته است و ایـن مـی توانـد بـه دلیـل موضوعاتی باشد که در دیوارنگاره ها کار کرده اند.
در این مقاله ، سعی شد نقاشی زنان در دیوارنگاره های کاخ هـا و خانـه هـای دورة صـفوی در اصفهان از منظر هندسی بررسی شود.