چکیده:
از جمله مسائلی که در حوزه جامعه شناسی قابل تامل و بررسی است؛ مسائل مربوط به اوضاع جمعیتی یک جامعه است که عدم توجه به آن می تواند شرایط نامساعدی را برای زندگی اجتماعی افراد به وجود آورد و حیات اجتماعی آن جامعه را به خطر اندازد. مقاله حاضر که با هدف شناخت و مقایسه مسائل جمعیتی موثر بر حیات اجتماعی ایران و تاجیکستان انجام گرفته است حاصل مطالعه اکشافی و عملیات میدانی است که ضمن توجه به تشابهات فرهنگی موجود در میان دو کشور سعی داشته است تا فهرست معتبری ( 38 مورد) از مسائل جمعیتی ایران و تاجیکستان را با استفاده از منابع،اسناد و مصاحبه های اولیه شناسایی نماید. در ابتدا این فهرست در اختیار 50 نفر از خبرگان حوزهی علوم انسانی ایران و 48 نفر از خبرگان تاجیکستان قرار گرفت تا مهمترین مسائل جمعیتی هر کدام از کشورها از نظر خبرگان آنها شناسایی شود. پس از شناسایی مهمترین مسائل جمعیتی دو کشور از دیدگاه خبرگان 12 مسئله از مهمترین مسائل دو کشور در قالب پرسشنامهای در اختیار 400 نفر از مردم ایران و همچنین تاجیکستان قرار گرفت تا از این طریق ضمن شناسایی مهمترین مسائل جمعیتی آنان که ساختارهای اجتماعی هر یک از دو جامعه مذکور را تحت الشعاع خود قرار می دهد بتوان متناسب با شرایط اجتماعی موجود راهکارهای اجرایی لازم را ارائه نمود. یافته های حاصل از پژوهش مذکور نشانگر آن است که برخی از مهمترین مسائل جمعیتی شناسایی شده در ایران عبارت بودند از: گرانی مسکن، طلاق، توسعه نیافتگی، کمبود و فرسودگی مسکن، بالا رفتن سن ازدواج و برخی از مهمترین مسائل جمعیتی شناسایی شده در تاجیکستان عبارت بودند از: مهاجرت نیروی کار به خارج از کشور، فراوانی مهاجرت به خارج از کشور، فراوانی مهاجرت از روستا به شهر،بالا بودن
نرخ رشد جمعیت، کمبود مسکن. نتایج بدست آمده حاکی ازآن است که عدم توجه به مسائل جمعیتی موجود و نادیده انگاشتن آنها بر دوام و حیات اجتماعی و همچنین روند رشد و توسعه جوامع اثرگذار خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
پس از شناسايي مهمترين مسائل جمعيتي دو کشور از ديدگاه خبرگان ١٢ مسئله از مهمترين مسائل دو کشور در قالب پرسشنامه اي در اختيار ٤٠٠ نفر از مردم ايران و همچنين تاجيکستان قرار گرفت تا از اين طريق ضمن شناسايي مهمترين مسائل جمعيتي آنان که ساختارهاي اجتماعي هر يک از دو جامعه مذکور را تحت الشعاع خود قرار مي دهد بتوان متناسب با شرايط اجتماعي موجود راهکارهاي اجرايي لازم را ارائه نمود.
همچنين به گزارش دفتر اطلاع رساني مرکز پژوهش هاي مجلس شوراي اسلامي ، دفتر مطالعات اجتماعي اين مرکز، مسائل و آسيب هاي اجتماعي کشور را مورد بررسي قرار داده و با استناد به نتايج يک پژوهش انجام شده درباره اولويت بندي آسيب هاي اجتماعي از ديدگاه يک هزار نفر از اعضاي هيئت علمي دانشگاه ها، قضات ، فرهنگيان ، کارشناسان و روحانيان ، مديران و معاونان دستگاه ها، ٢٨ مسئله اجتماعي مورد پرسش قرار داده که اغلب پاسخگويان از بيکاري ، اعتياد، فقر و طلاق به عنوان مهم ترين مشکلات اجتماعي کنوني نام برده اند.
مهم ترين مسائل جمعيتي تاجيکستان (با توجه به شيوع و اهميت آن ها) از ديدگاه خبرگان بنابر يافته هاي جدول شماره ي ٤ مهمترين مسائل جمعيتي تاجيکستان به لحاظ شيوع و اهميت آن ها از ديدگاه خبرگان عبارتند از: ١ـ فراواني مهاجرت به خارج از کشور با برخورداري از ميانگين امتيازات ٥/٨٧ ،٢ـ مهاجرت نيروي کار با برخورداري از ميانگين امتيازات ٥/٨٠، ٣ـ جواني جمعيت با برخورداري از ميانگين امتيازات ٥/٣٠، ٤ـ فراواني مهاجرت از روستا به شهر با برخورداري از ميانگين امتيازات ٥/١٢، ٥ـ بالا بودن نرخ رشد جمعيت با برخورداري از ميانگين امتيازات ٥/٠٨ و پس از آن ، مسأله ي بالا بودن بعد خانوار با ميانگين ٤/٩٣، کمبود مسکن با ميانگين ٤/٨٣، شيوه پديده ي بيوگي (بيوه شدن ) با ميانگين امتياز ٤/٤٨، پراکندگي ناموزون جغرافيايي جمعيت با ميانگين امتيازات ٤/٤٤، فرسودگي مسکن با ميانگين امتيازات ٤/٣٦، افزايش جمعيت گروه هاي سني غير فعال اقتصادي با ميانگين امتيازات ٤/٣٥، تهديدات مختلف منطقه اي با ميانگين امتيازات ٤/٠٥ قرار دارند.