چکیده:
اتوبوس شمیران اولین روایت از مجموعهداستان خاطرههای پراکنده اثر گلی ترقّی است که با بهرهگیری از گونه روایی خاطرهـ داستان بهخوبی از تکنیک زمان روایی استفاده کردهاست. زمان، عامل مهمی است که ساختار روایت را شکل میدهد و بدون آن روایت هرگز وجود نخواهد داشت. زمان در روایتشناسی عمدتا در سه بخش نظم، تداوم و بسامد بررسی میشود و ژرار ژنت از بزرگترین نظریهپردازان در زمینه «زمان در روایت» است که به طور کامل به این جنبهها پرداختهاست. این پژوهش با روش توصیفیـ تحلیلی به بررسی مولفه زمان و نقش آن در شکلگیری روایت در داستان کوتاه اتوبوس شمیران از منظر ژرار ژنت میپردازد. بر اساس نتایج این پژوهش، ترقی با درهم شکشتن روال خطی زمان، از انواع زمانپریشی گذشتهنگر درونی و بیرونی بهره بردهاست. گذشتهنگریهای درونی به دلیل تداعی، شیوه غالب کاربرد زمان در اتوبوس شمیران است. از گذشتهنگری بیرونی در دو مورد استفاده شده که با اغراضی چون تعلیل کنش شخصیت و نوستالژی خاطرات گذشته همراه است. در بحث تداوم، از عنصر درنگ توصیفی، حذف، تلخیص و نمایش به فراخور اهمیت موضوع استفاده میکند. در ابتدای داستان، به دلیل توجه نویسنده به درنگ توصیفی، و شرح وقایع با جزئیات بیشتر، شتاب روایت، منفی است. در اواخر داستان، حوادث بیاهمیت حذف شده، روایت شتاب مثبتی به خود گرفتهاست. بسامد غالب در این داستان، بسامد مفرد است و از بسامد مکرر برای تاکید معنیداردر درونمایه داستان استفاده شدهاست.
خلاصه ماشینی:
بررسی مؤلفۀ زمان در اتوبوس شمیران بر اساس دیدگاه ژرار ژنت * رؤیاجدیتازه کند دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران پروانه عادل زاده دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران کامران فخریپاشایی دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران (تاریخ دریافت : ١٣٩٥/١١/٢٩؛ تاریخ پذیرش : ١٣٩٦/٠٧/٠١) چکیده اتوبوس شمیران اولین روایت از مجموعه داستان خاطره هـای پراکنـده اثـر گلـی ترقـی اسـت کـه بـا بهره گیری از گونۀ روایی خاطره ـ داستان به خوبی از تکنیک زمان روایی استفاده کرده است .
در زمینۀ روایت و نظریات آن ، از جمله نظریۀ ژنت ، ترجمۀ آثاری به فارسی چون درآمدی نقادانه و زبانشناختی بر روایت اثر مایکل تولان ، بوطیقای ساختارگرا اثر تزوتان تـودوروف ، نظریه های روایت از مارتین والاس ، روایت داستانی: بوطیقای معاصر از ریمون کنان ترجمـۀ ابوالفضل حری و آثاری دیگـر از ایـن قبیـل وجـود دارد کـه در پـژوهش هـای محققـان در روایت شناسی تأثیر زیادی داشته است .
نظم روایت پردازی اتوبوس شمیران با کاربرد گذشته نگر و در نتیجـه ، خـروج از سـیر خطـی رویدادها از سوی نویسنده صورت گرفته است که در آن ، نوعی عقب گـرد نسـبت بـه زمـان تقویمی صورت میگیرد و بـدین ترتیـب ، حادثـه ای کـه قـبلا رخ داده اسـت ، بعـدا روایـت میشود.
نتایج زمان پریشیهـای روایـت در جـدول و شـکل ١ بیـانگر ایـن اسـت کـه از مجمـوع چهارده مورد زمان پریشی گذشته نگر، گذشته نگـری درونـی بـه دلیـل تـداعی خـاطرات ، بـا دوازده مورد فراوانی (٨٦%)، شیوة غالب کاربرد زمان در اتوبوس شمیران است که کارکرد تعلیقی و ایضاحی در روایت دارد.