چکیده:
«برشنوم» و آیین های مشابه آن، یعنی «دستشوی»، «سی شو» و «ناهن»، از سنّتهای کهن در دین زرتشت است. این سنّتها ریشه در اسطوره های هندوایرانی دارد و پیشینه آن به عهد جمشید میرسد. با توجّه بهوجود حالت اسیدگونه در ادرار گاو و خاصیّت استرلیزه آن، حکمت این باور کهن از نظر علم طب موجّه مینماید. روش برشنوم که در اوستا آمده، شبیه قرنطینه امروزی با مقررّات بیشتر و شیوه جدّی¬تر بوده است.
خلاصه ماشینی:
در این رسم دینی باید با ادرار گاو دست و تن خود را بشویند تا پاک گردند.
در آثارالباقیه به مسئلۀ غسل و شستوشو در دوران جمشید اشاره شده است و آن هنگامی است که خداوند زمین را بر اثر افزایش جمعیت سه برابر کرد و دستور داد مردم با آب غسل کنند تا از هر گناهی پاک شوند و برای دوری از آفتها هر سال این کار را تکرار نمایند.
در وندیداد، بند 51 دربارۀ یکی از احکام دینی زنان آمده است: «اهورامزدا پاسخ داد: باید سه یا شش یا نه جام گمیز آمیخته با خاکستر بیاشامد تا گور درون زهدان وی شسته شود»(اوستا،1370، ج2 : 715).
] آمده است که خاکستر نیز اگر از آتش بهرام برگرفته شده باشد، همین کار را میکند؛ یعنی زهدان را تطهیر میکند.
این آیین پاک کردن در میان پارسیان(زرتشتیان هند) به «برشنوم نهشبه» مشهور است(همان، 771).
این بهآنمنظور است که ناپاکی طبیعی فرد که در زهدان مادر بدان آلوده شده است، از تن وی شسته شود(وندیداد، فرگرد 9، بند1)، (همان، 947) و (بهنقل از زیرنویس دارمستتر بر گزارش وندیداد).
در روشهایی که در وندیداد(فر5، بند51 و جاهای دیگر) آمده است، بنا به سنتی دیرینه که ریشه در اسطورههای کهن هندوایرانی دارد، گمیز را در مرحلهای از آیین پاک کردن تن و جامۀ آلودگان به «نسو»(مردار) بهکار میبردهاند»(اوستا،1370، ج2: 1046).