چکیده:
مسیر توسعه ی هر کشوری، الزاما از بحرانهای متعددی همچون بحران
مشروعیت عبور میکند. خلا در مبانی نظری مشروعیت یک نظام سیاسی،
فراهمآورندهی عدم اطاعتپذیری مردم بوده و فرآیند توسعه را مختل میسازد.
تعدد تفسیرها از مشروعیت و تجزیهی جامعه به وفاداریهای متضاد، یکی از انواع
این بحرانهاست. در مورد مطالعاتی نظام جمهوری اسلامی ایران نیز این سوال
قابل طرح است که مبنای مشروعیت و اطاعت پذیری چیست؟ فرض ما این است
که از اندیشههای سیاسی امام خمینی(ره) میتوان دو نوع مشروعیت شرعی بر
اساس نصب یا مردمی بر اساس انتخاب را تلقی کرد. عدم اجماع نظری در این
زمینه باعث تعدد تفسیرها از مشروعیت شده و در صحنه ی عمل سیاسی چالش ها
و بحرانهایی را ایجاد نموده است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی، دیدگاه
گفتمان اصولگرایی و اصلاحطلبی را بررسی کرده و راه حلهایی مانند گفت وگو
در فضای آزاد و بازی در محیط دموکراتیک را پیشنهاد نموده است.
خلاصه ماشینی:
در مورد مطالعاتی نظام جمهوری اسلامی ایران نیز این سوال قابل طرح است که مبنای مشروعیت و اطاعتپذیری چیست؟ فرض ما این است که از اندیشههای سیاسی امامخمینی(ره) میتوان دو نوع مشروعیت شرعی بر اساس نصب یا مردمی بر اساس انتخاب را تلقی کرد.
؛ با اینوجود، امروزه دو شکاف اجتماعی عمده بهصورت شکل زیر خودنمایی میکنند: / بر اساس شکل فوق، منابع متعددی را میتوان برای مشروعیت - از دیدگاه افراد و جریانهای مختلف - بیان کرد؛ اما همواره در ایران سه منبع مهم مشروعیت سیاسی در میان بوده است: منبع ملی (سرزمینی ایرانی)، منبع اسلامی (بعد از اسلام) و منبع مدرن و کارکردی (متأثر از مدرنیته).
اندیشههای مدرن در دولت مشروطه، پهلوی اول و پهلوی دوم در کشور رایج شدند؛ این اندیشه پس از انقلاب اسلامی نیز کموبیش خود را بهجامعه تحمیل کرده و شکاف عمیقی در منابع مشروعیت نظام سیاسی بعد از انقلاب بهوجود آورده است.
برخی ویژگیها و شاخصهای این گفتمان بهشرح زیر قابل تعریفاند: ـ حاکمیت خداوند، پیامبر، ائمهی معصومین(ع) و ولیفقیه در عصر غیبت؛ ـ اسلام، دینی جامع و کامل و دربرگیرندهی زندگی سیاسی؛ ـ موافقت با قانونگذاری انسان در مباحات و منطقهالفراغ؛ ـ مخالفت با برخی دستاوردهای مدرنیته، مانند اومانیسم و سکولاریسم، و حمایت گزینشی از برخی دستاوردهای آن مانند دموکراسی، آزادی، احزاب و جامعهی مدنی؛ ـ مشروعیت مردمی حکومت و یا مشروعیت دوگانهی الهی– مردمی؛ ـ اختیارات ولایت فقیه در چارچوب قانون اساسی.
خلاصه و نتیجهگیری در این نوشته، پیرامون مشروعیت و تعدد برداشتها از منابع مشروعیت و توجیهپذیری اطاعت مردم از نظام سیاسی در جمهوری اسلامی ایران بحث کردیم.