چکیده:
با وجود آنکه بخش عظیمی از گنجینه های ادبی و فرهنگی ایرانی در سالهای اخیر شناسایی و معرفی گردیده، ولیکن کم نیستند آثار ادبی که در قالب نظم و نثر پدید آمده و تا کنون ناشناخته باقی مانده اند. بر همین اساس رویکرد اصلی مقاله حاضر براین است یکی ازآثار نفیس و ارجمند فرهنگ و اندیشه ایرانی را که منظومه ای عرفانی- اخلاقی تحت عنوان «روح الله» از زین العباد حسینی بیرمی(متوفی به قرن نهم) میباشد، به دوستداران فرهنگ و ادب معرفی کند و گرد و غبار گذشت زمان و بی توجهی اهل ادب را از چهره آن بزداید و راهگشای پژوهشهای دیگر درباره این شاعر گردد.
خلاصه ماشینی:
شاعر در ذکر نام خود میگوید: (دیوان عابد پ١٩) «چون علی عابدین از گردنت بابن فضل الله عشق انداختیم » او عارفی شیعه مذهب است که در اعتقادات خود بسیارراسخ و متعصـب میباشـد و ایـن امر از مطالعة آثارش کاملا مشهود است : «ســـلطان جهـــان علـــی عـــالی ســــر دفتـــــر جمـــــلة اهــــالی شــو بنــدة چــاکر وی از جــان از حـــب ولیســـت اصـــل ایمـــان مهـرش تـو بـه جـان بخـر بـرادر بــــر قـــول رســــول رب و اکبـــر خـــواهی تـــو نجـــات از جهـــنم شــو بنـــدة شـــاه هــر دو عــالم ایمـــان بـــه محمـــد و علـــی آر وز غیــر علــی تــو جملــه بگــذار چــون عابــد زیــن شــو غلامــش افکن تو دو پـای خـود بـه دامـش » (روح الله ١٤پ ) تاریخ تولد«زین العباد» بطور دقیق معلوم نمیباشد ولی محل تولد و موطن او شهر بیـرم در لارستان قدیم است که خود شاعردر مستزادی در دیوانش به این موضوع اشاره میکنـد و میفرماید: « ما زادة شمسیم نه زایندة تبریز مانندة عابد (٧پ ) نز بیرم و رومیم زملک صمدانیم میر صمدانی » با استناد به بیت زیرکه در نسخة روح الله آورده است چنین بـه نظـر میرسـد کـه زیـن العباد مدتی هم در شهر فال ، از نواحی اطراف بیرم ، زندگی کرده است : (٣١پ ) «در فال خراب چند پایی بالاتر عرش ساز پرواز» آقای حسین خادم در تذکرة شاه زندو دربارة این شاعر عارف مینویسد: « گفته شده که محل عبادت ، گوشه نشینی و چله نشـیـنی این عارف نامی در کوهـهای شمالی بـیرم بود که این ناحـیه به شاه زین العباد (شاه زینل آباد) مشهور است .