چکیده:
«انجمن دانش» ، کتابی است حاوی حکایتهای تعلیمی،اخلاقی واجتماعی، که احمد وقار شیرازی آن را به شیوه نثر آمیخته به نظم نوشته است. در این مقاله علاوه بر معرفی کامل انجمن دانش، ویژگیهای سبکی آن در سطح زبانی ، ادبی و فکری نیز بررسی میشود، شیوه بیان در انجمن دانش و نحوه ارائه حکایتها و نتایجی که از آنها حاصل میشود، نشان میدهد که این کتاب در میان آثار تقلیدی، بعد از منشآت قائم مقام،بیشترین تاثیرپذیری را از گلستان داشته است. مهمترین مختصه زبانی کتاب،حذف فعل و وجه وصفی و در حوزه صورخیال عناصر بدیعی و بیانی از قبیل جناس، سجع، تضاد و تشبیه است. لغات و اصطلاحات عربی درکتاب فراوان است. بکارگیری لغات و ترکیبات و ساختار نحوی کهن، با ویژگیهای زبانی و ادبی دوره نویسنده هماهنگ نیست و این نقص، از جذابیت و انعطاف پذیری این متن میکاهد ، هرچندکه پایبندی به اخلاق و زبان پاک و مودبانه وقار در بیان حکایتهای تعلیمی و اخلاقی ،تا حدی این کاستی را جبران کرده است.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله علاوه بر معرفی کامل انجمن دانش ، ویژگیهای سـبکی آن در سطح زبانی ، ادبی و فکری نیز بررسی میشود، شیوة بیان در انجمن دانش و نحوة ارائۀ حکایتها و نتایجی که از آنها حاصـل میشـود، نشـان میدهد که این کتاب در میان آثار تقلیدی ، بعد از منشـآت قائم مقام ،بیشترین تأثیرپذیری را از گلستان داشته است .
در این مقاله هدف این اسـت که کتاب انجمن دانش که از آثار فراموش شدة ادب فارسی است ، از نظر ویژگیهای سـبکی و شـیوة بیان ، بیش از پیش شناخته شود.
وی کتاب "انجمن دانش " رادرسـال ١٢٨١هجری نوشت و با آنکه چندان به دنبال سجع و دیگر آرایه های بدیعی نبوده، اما گلستان را در نظر داشته و خود در مقدمۀ کتاب نوشته است : «اگرچه جناب شــیخ اجل اسـتاد بزرگوار و ســخنگوی نامدار, فخر عرفاء کرام و پیشـرو امراء کلام ، حضـرت شـیخ مصـلح الدین سـعدی شـیرازی طیب الله فاه و طابت تربته و مثواه پای سخن و پایه سـخنوری را به جایی نهاده که دسـت هیچ سـخن پرداز بدان نرسـد، ...
طرح نوشـتن انجمن دانش را،وقار پیش از سال ١٢٨١هجری در ذهن داشته ، اما در این سال که به تهران رفت ، چون وقت را برای عرضۀ این کتاب مناسب دید، آنرا تدوین و مرتب کرد: «در روزگاریند،داستانی چند از ماضی و حال درطی مقال درج کردم ولی چون جعد خوبان آشفته و چون روزگار درویشـان پریشـان بود.
وقار معتقد اسـت که آنچه انسـان بدان نیاز دارد در مقدمه و سـه مقاله و خاتمه این کتاب آمده است و نام انجمن دانش زیبندة آن خواهد بود: « وحکمت فطریه و عملیه ازین پنج گونه کلام خالی نخواهـد بود و آن را موســـوم کردم بـه انجمن دانش ، خداوندش از چشـــم حاســـدان عیب بین دور....