چکیده:
شفاعت از مباحث مهم اسلامی است که در قرآن کریم و احادیث معصومین(علیهم السلام) عنایت ویژهای به آن شده است. مسلمانان نیز به طور اجماعی، اصل شفاعت را پذیرفته و از مسلّمات و ارکان عقاید اسلامی به حساب آوردهاند. آیات و روایات زیادی هم بر عدالت الهی گواهی میدهند و به صراحت و اشارت، ذات مقدس او را از ظلم و ستمکاری تنزیه میکنند. از نظر اسلام عدل الهی حقیقی است و عدالت از صفاتی است که قطعاً باید خداوند را به آن موصوف نمود. حال در این مجال ضمن بررسی مختصر واژگان شفاعت و عدالت، چگونگی رابطه شفاعت با عدالت خدا بررسی میشود، اینکه چه رابطهای میان شفاعت و عدالت الهی وجود دارد؟ آیا درخواست شفاعت به واسطه توسل، که نوعی فضل و کرم و مغفرت و رحمت الهی است، عدل خدا را زیر سؤال میبرد؟ و آیا با وجود عدل الهی میتوان امید به شفاعت داشت؟ مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت به این نتیجه خواهیم رسید که شفاعت نهتنها عدل خدا را نقض نمیکند بلکه وجود شفاعت و شرایط استحقاق آن برای برخی افراد، عین عدالت و دادگری حق تعالی است.
خلاصه ماشینی:
از جمله اخبار و احاديث ، حديث مشهور صفوان بن يحيي است : «قلـت لـأبي الحسـن أخبرني عن الإرادة من الله ومن الخلق قال فقال الإرادة من الخلق الضمير وما يبـدو لهـم بعد ذلک من الفعل وأما من الله تعالي فإرادته إحداثه لا غير ذلک لأنه لا يروي ولا يهم ولا يتفکر وهذه الصفات منفية عنه وهي صفات الخلق فإرادة الله الفعل لا غير ذلک يقـول لـه کن فيکون بلا لفظ ولا نطق بلسان ولا همة ولا تفکر ولا کيف لذلک کما أنه لـا کيـف لـه » (کليني، ١٤٠٧، ج ١: ١٠٩؛ ابن بابويه ، ١٣٩٨: ١٤٧؛ ابـن بابويـه ، ١٣٧٨: ١١٩): «صـفوان گويد: «به حضرت ابو الحسن عليه السلام عرض کردم ، اراده خدا و اراده مخلـوق را بـرايم بيان کنيد، فرمود: اراده مخلوق ضمير و آهنگ دروني او است و آنچه پس از آن از او سـر ميزند، و اما اراده خداي تعالي همان پديد آوردن اوست نه چيز ديگر، زيرا او نينديشـد و آهنگ نکند و تفکر ننمايد، اين صفات در او نيست و صفات مخلوق است ، پس اراده خـدا رابطه شفاعث و عدل الهي از ديدگاه برخ ي محققان معاصر /٢٠٩ همان فعل او است نه چيز ديگر، بـه هـر چـه خواهـد موجـود شـود گويـد "بـاش پـس ميباشد"(موجود شو بلافاصله موجود شود) بدون لفظ و سخن به زبان و آهنگ و تفکر، و اراده خدا چگونگي ندارد چنانچه ذات او چگونگي ندارد».
اينگونـه دگرگـوني در علـم و اراده از خـداي تعـالي رابطه شفاعث و عدل الهي از ديدگاه برخ ي محققان معاصر /٢١١ محال است ، و همان طور که توجه فرموديد مسأله شفاعت و برداشتن عقاب به خـاطر آن از اين قبيل نيست (طباطبائي، ١٣٧٤: ١٦٥).