چکیده:
آهنگ این گفتـار کوتـاه ، رویکـردی اسـت بـرای بـازگویی و آمـوزش گـام بـه گـام ریشـه شناسـی از دیـدگاه زبان شناسـی تـاریخی، کـه شـاید بتوانـد یـاریگر دانشـجویان و پژوهشـگران جـوان در ایـن زمینـه باشـد. بـا این کـه ریشـه شناسـی بسـیار پیچیـده و دشـوار اسـت و آمـوزش آن حاصـل تجربـه سـالیان سـال تـلاش و کوشـش در ایـن حـوزه مـیباشـد، از ایـن رو آگاهانـه کوشـش شـده اسـت تـا حـد امکـان از آوردن مطالـب پیچیده و مبهم خودداری گردد.
خلاصه ماشینی:
یادداشتی پیرامون ریشهشناسی یدالله منصوری دانشیار فرهنگ و زبانهای باستانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران (تاریخ دریافت: 14/5/96 تاریخ پذیرش: 22/8/96) چکیده آهنگ این گفتار کوتاه، رویکردی است برای بازگویی و آموزش گام به گام ریشهشناسی از دیدگاه زبانشناسی تاریخی، که شاید بتواند یاریگر دانشجویان و پژوهشگران جوان در این زمینه باشد.
کلیدواژهها: ریشهشناسی، اتیمولوژی، زبانهای ایرانی باستان، اوستایی، فارسی باستان، فارسی میانه، فارسی دری 1- مقدمه نخست برای آشنایی با واژۀ کلیدی این گفتار، یعنی ایتمولوژی، نگاهی هر چند گذرا به این واژه میاندازیم: فارسی: اتیمولوژی > فرانسه: étymologie > لاتین (میانه): etymologia > (کهن): ethimologia > یونانی: έτυμολογία «شناخت معنی راستین واژه» > έτυμος λογός «معنی راست نامها»، έτυμος صفت «راست»، اسم خنثی έτυμον«راستین» و λογός «نام، واژه، لغت».
یادآوری میشود که در این گفتار از روش تطبیقی میان زبانهای همجوار و خواهر استفاده نشده است، برای مشاهدۀ این گونه پژوهشهای تطبیقی نگاه کنید به دو کتاب نگارنده به نامهای: فرهنگ ریشهشناختی افعال فارسی میانه (زبان پهلوی) و فرهنگ ریشهشناختی افعال فارسی.
ریشۀ wak- «سخن گفتن»، ستاک حال ایرانی باستان: wāča- < فارسی میانه: wāč/z- «سخن، کلام» < فارسی: vāǰ / واج (واجیدن: سخن گفتن)، واژ- واژیدن «سخن گفتن»؛ باژ «خواندن دعا بههنگام غذا خوردن» > پهلوی اشکانی: wāž .
فرهیخته «تربیت یافته»، واژۀ فارسی: فرهنگ > فارسی میانه: frahang > ایرانی باستان: *fraθanga- (ساخت اسمی از ریشۀ یادشده) بوجود آمده است.
فرهنگ ریشهشناسی افعال فارسی میانه (زبان پهلوی)، چاپ نخست.
Boyce, Mary, A Word-List of Manichaean Middle Persian and Parthian, Act. Iran.
Durkin-Meistrerernst, Desmond, Dictionary of Manichaean Middle Persian and Parthian, School of Oriental and African Studies, University of London, 2004.