چکیده:
گام نخست در فهم و بررسی میراث ادب فارسی، شناخت ویژگیهای زبانی متون است. حروف در ساختمان جمله به عنوان بزرگترین واحد زبانی ، گاه نقش پیوند و وابسته سازی دارند؛ خصوصا در جمله های مرکب،کارکرد ویژه ای دارند. این مقاله با بررسی حروف ربط « اگر، اگرنه و مگر که» نشان داده است که حروف ربط« اگر» و «و اگر نه» سه نوع ساخت داشته اند که زمان فعل در هر کدام متفاوت بوده است. همچنین پیوندهای ربطی مانند « اگر...تا»، « اگر...باری»، « اگر...اگر نه»، « مگر...اگر نه» و... در متون منتخب نثر تا قرن هفتم هجری، وجود داشته اند که هر یک کارکرد خاصی داشتند و معنای متفاوتی را میرساندند . بعضی از آنها در طول زمان باقی مانده و بعضی جایگزین گروه دیگر با معنایی نزدیک به آن شده و گروهی هم از میان رفته اند. میتوان از این دست پژوهشها در تعیین تقریبی زمان آثار و غنی تر کردن زبان فارسی معاصر بهره برد.
First step to understanding and studying Persian literary heritage is to know historical grammar and specially sentences as the most important part of the speech. it is known that conjunctions play important role in the complex sentences. Writers of this essay have studied the conjunctions such as "if, otherwise (but), unless "and shown that there were three types of if condition with different structure and meaning. The research also indicates the subordinating phrases they made like "if…then "or "if…if not or unless "in selected Persian literary proses until 14th century. It is shown that there were many different complex sentences with the various subordinators which each of them expressed quite specific meaning. Some of these structures have still remained; some changed or faded during the time. The research can help scholars to define the time of historical works as well as reanimating these structures to make the contemporary Persian literature wealthier
خلاصه ماشینی:
این مقاله با بررســـی حروف ربط « اگر، اگرنه و مگر که » نشان داده است که حروف ربط « اگر» و «و اگر نه » سه نوع ساخت داشته اند که زمان فعل در هر کدام متفاوت بوده اســت .
این نعمت که با ما کرده اســت اگر با شـما کرده اســت اگر آنک بازو کرده است ؟ (اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید ، محمد بن منور : ص ٢٧٩) ساخت جمله « اگر(جمله وابسته )+ یا(جمله وابسته )+ جمله هسته »تا قرن پنجم وجود دارد: اگر فراخی بود یا نعمت بسیار یا نرخ ارزان بود، شما را بهره بیشتراست که مرا.
(راحۀ الصدور و آیۀ السرور ، راوندی : ص ١٤) لازم به ذکر اســت که در قرن چهار و اوایل پنج « و اگرنه » به معنی«به غیر از آن »بکار رفته که در دوره های بعد این طور نیست : چون سیف ذی یزن بملک بنشست از حبشیان هیچ کس را دست باز نذاشت مگر پیران و کودکان خرد که سلیح بر نتوانستند داشتن و زنان ، اگرنه دیگران را همه بشمشیر بگذاشت (تاریخ بلعمی ، بلعمی : ص ١٠٣٦) ساخت « اگر + جمله وابسته بدون هسته + اگرنه + جمله » سـاختار دیگری نیز از دو وابسـته با حرف ربط « اگر» وجود دارد که کهن تر بنظر می رسـد و تا قرن پنجم وبسیار اندک در اوایل قرن ششم امتداد می یابدکه جملۀ ربطی اول با اگر، بدون جمله هسته است و جملۀ دوم ربطی با اگر بصورت منفی است که گویانوعی الزام و تأکید در جمله اول وجود دارد.