چکیده:
نظام به مجموعهای دارای ارکان و اجزاء مرتبط با یکدیگر اطلاق میشود که به دنبال هدف واحدی هستند. توحید افعالی نیز مانند دیگر نظامها، دارای ارکان مرتبط با یکدیگر است و یک هدف کلی دارد. خدا در رأس این نظام، در جایگاه مبدئیت صدور فعل قرار دارد. اسماء الله، ملائکۀ مدبر و اسباب مباشر فعل نیز به ترتیب، ارکان بعدی نظام توحید افعالی به شمار میروند و در جایگاه وساطت صدور فعل قرار دارند. اهلبیت(ع) نیز رکن دیگر این نظام و در جایگاه سبب غایی خلقت هستند. این ارکان در صدور هر فعلی از جانب خدا، نقش واسطۀ تحقق فعل یا غایت فعل را دارند و همگی یک هدف کلی را دنبال میکنند. بر اساس آیات قرآن و روایات اهلبیت(ع)، هدف کلی خلقت و نظام توحید افعالی، رساندن انسان به مقام عبودیت است.
خلاصه ماشینی:
کلید واژه ها: اسباب مباشر فعل ، اسماء لله ، اهل بیت (ع )، توحید افعالی ، ملائکۀ مدبر، نظام ١ـ استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران ، (نویسنده مسئول )؛ Email: maaref@ut.
٣. تحلیلی از نظام توحید افعالی از منظر قرآن و حدیث با بررسی آیات قرآن و روایات اهل بیت (ع ) مشخص می شود که صدور فعل از جانب خدا دارای نظامی با ارکان متعدد و هدفی معین است .
به عبارت دیگر همانطور که مجموعه های مختلفی که امروزه از آن به نظام یا سیستم تعبیر می شود، دارای ارکان و اجزاء مرتبط هستند و هدف واحدی را دنبال می کنند، توحید افعالی نیز نظامی دارد و خدا در قالب این نظام ، افعال خویش را محقق می کند.
[٢٦، ج٢، ص١٢٢؛ ٢٧، ج٥٦، ص١٩٦] از بررسی مجموع این روایات به دست می آید که ملائکۀ الهی همانند اسماء لله در تحقق افعال الهی نقش واسطه دارند و خداوند افعال خود را در ادارٔە هستی از طریق آنان محقق می سازد، پس همانند اسماء جایگاه وساطت دارند و رکن سوم نظام توحید افعالی به شمار می روند.
اما این تبیین نادرست است و با بررسی ادبی این متون و در نظر گرفتن متون روایی دیگر مشخص می شود که نقش اهل بیت (ع ) نسبت به صدور افعال الهی در ادارٔە هستی ، غایی است و در نظر گرفتن نقش فاعلی فراگیر ١ـ به خاطر شما خدا باران را نازل می کند و به خاطر شما آسمان را نگه می دارد که بر روی زمین نیافتد مگر به اذنش و به خاطر شما غم ها را زایل و ضررها را برطرف می کند.