چکیده:
متن اوستایی زامیاد یشت از دو بخش تشکیل شده است. بخش نخست این یشت به معرفی کوههای اساطیری اختصاص دارد، درحالیکه بخش دوم و مفصلتر آن در خصوص ستایش فرّ است و به کیانیسن مشهور است. تحلیلهای متنی و زبانشناختی نشان میدهد که در ابتدا هر کدام از این دو بخش از یکدیگر مستقل بودهاند. چه توضیحی برای ادغام دو بخش جغرافیای اساطیری و سیاسی را در یک قالب واحد وجود دارد؟ مقالۀ پیش رو با این پیش فرض که فرّ کیانی ارتباطی مهم با جغرافیا دارد، نشان میدهد که در نظر تدوین کنندگان متأخر متن، اندیشۀ سیاسی ایرانی که در قالب اسطوره و حماسه بیان شده بود، با جغرافیای اساطیری ایرانی پیوستگی داشت. از اینرو، بندهایی از زامیاد یشت که توصیفکنندۀ یکی از جلوههای مقدس زمین یعنی کوهها است، بهعنوان مقدمهای برای کیانیسن درنظر گرفته شدهاند. تحلیلهای بیشتر نشان میدهد که طبق باورهای تحول یافتۀ زردشتیان، سرزمین سیستان تجلیگاه پیوند این دو مفهوم بوده است. بنابراین دخل و تصرف در متن زامیاد یشت بایستی در سیستان رخ داده باشد.
The Avestan text Zamyad Yasht is composed of two distinct parts. The first part introduces a mythological mountain, while the second part of the text praises Farr (Iranian concept of Glory) and is known as Kayan Yasn. Textual and Linguistic analysis of the text shows that the two parts were originally independent. How can this joining of mythological geography and political issues be explained? It can be assumed that the Farr-i Kayani (Glory of Kingship, belonging to Kayanids or Kayanian dynasty) has an unknown but important relationship with mythological geography of Avesta. In this paper, based on other Iranian texts, we try to show that the scribers of the later text believed that Iranian political thought with its mythological expression had a link to mythological geography of Iran, that is, the territory of Sistan. Therefore, a paragraph of Zamyad Yasht that describes one of the holy effects of the land that is the mountain, has been added as an introduction to Kayan Yasn. Further analysis shows that according to the Zoroastrian beliefs, the territory of Sistan was the manifestation of the linking of these concepts. So, manipulation of Zamyad Yasht has been occurred in Sistan.
خلاصه ماشینی:
پیوند فر و جغرافیا در زامیادیشت؛ ردپای سرزمین مقدس سیستان حمیدرضا پیغمبری مریم شفیعیان چکیده متن اوستایی زامیادیشت از دو بخش تشکیل شده است؛ بخش نخست این یشت به معرفی کوههای اساطیری اختصاص دارد، درحالیکه بخش دوم و مفصلتر آن درخصوص ستایش فر است و به کیانیسن مشهور است.
کویها یا پادشاهان سلسلۀ کیانی جایگاهی مهم در تاریخ اساطیری ایران دارند و درمیان آنها کیگشتاسب معاصر و حامی زردشت پیامبر معرفی شده است، اما مفهوم فر کیانی، که نخستین بار در این متن مطرح شده است، در اندیشۀ سیاسی ایرانی نقشی محوری دارد که تفصیل آن از حوصلۀ این مقاله خارج است، اما برخی از مسائل و جنبههای آن چنانکه خواهیم دید، برای مسئلۀ تحقیق حاضر بسیار روشنگر است.
4. سیستان نقطۀ پیوند جغرافیای اساطیری و اندیشۀ سیاسی زردشتی این بخش را ابتدا با پرسشی تازه آغاز میکنیم: چه کسانی و در چه زمانی دست به تدوین تازۀ این متن اوستایی زدهاند؟ دراینباره البته هیچ شاهد مستقیمی دردست نیست.
در زامیادیشت کنونی تنها چند بند به موضوع زمین (جغرافیا) اختصاص دارد و فهرستی از کوهها در آغاز این متن برشمرده شده است.
همچنین، در جغرافیای اوستا مرکز توجه به سرزمینهای مقدسی است که در آنها کیش زردشت پا میگیرد و سرانجام در آنجا فرشگرد صورت خواهد گرفت و سیستان از این نظر نیز جایگاهی مهم دارد.
(1987), “Avestan Geography”, Encyclopaedia Iranica, vol.
(2003), “Helmand river, ii, in Zoroastrian tradition”, Encyclopaedia Iranica, XI, Fasc.