چکیده:
تاریخ علم نشان می دهد که تولید و توسعه علم مستلزم شکل گیری سنت نقد در عرصه آن بوده
است. از این ر و ، تحقیق حاضر با عنوان آسیب شناسی روشی مطالعات جغرافیای سیاسی در ایران
در صدد بوده است تا بر اساس دو گونه از رویکردهای روشی اثبات گرا (پوزیتیویسم) و فرا اثبات گرا
(انتقادی) به ارزیابی و بررسی آثار موجود در جغرافیای سیاسی ایران بپردازد. روش انجام تحقیق
توصیفی – تحلیلی است و جهت دستیابی به اهداف مطرح شده سوالات پژوهشی زیر تدوین
شده اند:
1) ادبیات موجود در جغرافیای سیاسی از حیث رعایت چارچوب های علمی تا چه اندازه
روشمند می باشد؟
2) روش های جدید مطالعاتی تا چه اندازه در مطالعات جغرافیای سیاسی کاربرد داشته اند؟
نتایج حاصله از تحلیل فرضی ههای متناظر با سوالات پژوهش نشان می دهند که آثار موجود در
جغرافیای سیاسی ایران اعم از کتا ب ، مقال ه ، پایان نامه و رساله ها از حیث رعایت چارچوب های
علمی نسبتا روشمند نیستند. البته در این بین آثار روشمند علمی هم مشاهده می شود که در نوع
خود در کل رشته جغرافیا بی نظیر می باشند. همچنی ن ، بر اساس یافت ههای تحقیق از بین 100 مورد
76 و 60 اثر با رویکرد اثباتی ، 9 کتا ب ، 77 مورد پایان نامه و رساله و 60 مورد مقاله به ترتیب 5
(پوزیتیویسم) به تحلیل پدیده های جغرافیایی پرداختهاند. بنابراین، روش اثباتی(پوزیتیویسم)روش
غالب مطالعاتی در جغرافیای سیاسی ایران است . از لحاظ کاربرد روش های نوین مطالعاتی نیز تنها
پنج کتاب و یک رساله دکتری با رویکرد فرااثباتی ( انتقادی) نگاشته شده اند.
خلاصه ماشینی:
روش انجام تحقیق توصیفی – تحلیلی است و جهت دستیابی به اهداف مطرح شده سوالات پژوهشی زیر تدوین شده اند:١) ادبیات موجود در جغرافیای سیاسی از حیث رعایت چارچوب های علمی تا چه اندازه روشمند می باشد؟ ٢) روش های جدید مطالعاتی تا چه اندازه در مطالعات جغرافیای سیاسی کاربرد داشته اند؟ نتایج حاصله از تحلیل فرضیه های متناظر با سوالات پژوهش نشان می دهند که آثار موجود در جغرافیای سیاسی ایران اعم از کتاب ، مقاله ، پایان نامه و رساله ها از حیث رعایت چارچوب های علمی نسبتا روشمند نیستند.
بر اساس اصول و معیارهای مطرح شده در مورد روش های فرااثباتی باید گفت که تنها یک مورد از رساله های دوره دکتری دانشگاه تهران با عنوان «کالبد شکافی نقشه و نقش آن در اعمال قدرت و القاء سیاست » به مطالعات جغرافیای سیاسی بر مبنای رویکرد فرا اثباتی پرداخته است .
از ١٠٠ مورد کتاب انتخاب شده ، اکثرا با رویکرد روشی اثبات گرایانه (رئالیستی ) نگارش یافته اند و تطبیق آنها با شاخص ها و معیارهای روش اثباتی ، نشان داد که دیدگاه ناحیه ای ، روش توصیفی بر عرصه مطالعاتی این بخش از ادبیات جغرافیای سیاسی سایه افکنده است .
در بخش مقاله ها نیز از مجموع ٦٠ مقاله در زمینه جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک که توسط اساتید و دانشجویان این رشته در نشریات علمی – پژوهشی نگاشته شده اند را مورد بازبینی و ارزیابی قرار داده ایم ، همه مقاله ها دارای رویکرد اثباتی (رئالیستی ) بوده اند.