چکیده:
از جمله نابسامانی های نظام توزیع مکانی سکونتگاه های شهری در فضای ملی و منطقه ای کشور، همانان عدم تجانس و همگنی در الگوی سلسله مراتبی است. از این رو با بروز تصمیم سازی های نادرست سیاسی و بعضا اقتصادی – اجتماعی این عدم تجانس تشدید می شود. یکی از فضاهای جغرافیایی که بیشتر تحت تاثیر این بی برنامگی ها به ویژه ناپایداری نظام سکونتگاهی قرار گرفته استان اردبیل است. در این مطالعه، از روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و با هدف تعیین سلسله مراتب شهری با استفاده از مدل های کمی بهره گرفته شده و 21 نقطه شهری در سال 1385 به عنوان جامعه آماری بررسی و با استفاده از مدل هایی نظیر «تحلیل نزدیکترین همسایگی، رتبه ـ اندازه، آنتروپی و حد اختلاف طبقه ای» آسیب شناسی نظام سلسله مراتب شهری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج بررسی ها نشان داد که تقسیم بندی شهری استان هماهنگ و منظم نبوده و گسیختگی فضایی فاحشی در آن وجود دارد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که دستیابی به سلسله مراتب پایدار شهری، نظام یابی بهینه، رعایت عدالت در توزیع مکانی امکانات، خدمات و همچنین ایجاد فرصت های برابر برای تمام شهرهای استان بسیار ضروری است.
خلاصه ماشینی:
جدول ٦: ضریب آنتروپی (نسبی و مطلق ) استان اردبیل در سالهای مورد مطالعه (رجوع شود به تصویر صفحه) تعیین سلسله مراتب شهری با استفاده از مدل حد اختلاف طبقه ای این روش با بهره گیری از فرمولهای آماری به ویژه با بیشترین تعداد جمعیت و با کمترین تعداد جمعیت قابل ارزیابی است .
(رجوع شود به تصویر صفحه) مرحله چهارم : تشکیل ماتریس و تقسیم بندی شهرها: جمعیت شهرهای استان اردبیل با استفاده از مدل فوق برای سال های ١٣٦٥، ١٣٧٥، ١٣٨٥ محاسبه گردیده که نتایج آن در جدول ٧ آورده شده است : سلسله مراتب شهری در استان اردبیل بر مبنای نتایج آمار جمعیتی سالهای ١٣٦٥، ١٣٧٥، ١٣٨٥ مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و نتایج آن در جدول شماره ٧ آورده شده است ، نتایج نشان می دهد که در سالهای ١٣٦٥ و ١٣٧٥ هیچگونه تغییری در گروههای جمعیتی صورت نگرفته است اما در سال ١٣٨٥ پارس آباد به علت جاذبه های قوی اقتصادی و مهاجرپذیر بودن در گروه پنجم باقی مانده ولی سایر شهرهای استان یک رده پایین تر یعنی به رده ششم نزول کردهاند.
ضریب آنتروپی در طی سال های ١٣٦٥ تا ١٣٧٥نشانگر حرکت به سوی تعادل استقرار جمعیت در شهرها بوده، ولی از سال ١٣٧٥ تا ١٣٨٥روند رو به عدم تعادل استقرار جمعیت در نقاط شهری استان را نمایان می سازد و در تحلیل سلسله مراتب شهری استان با استفاده از میزان حد اختلاف طبقه ای نشان دهنده این واقعیت است که تقسیم بندی شهرهای استان هماهنگ و منظم نبوده و گسیختگی فضایی فاحشی در آن وجود دارد.