چکیده:
خاورمیانه بخصوص پس از جنگ جهانی دوم، همواره، بستر تحولات سیاسی، نظامی، اقتصادی و ... بوده و هرگز از شدت این تحولات کاسته نشده است. اما، بعضی از این تحولات در خاورمیانه مانند جنگ، منازعه و درگیری ها همواره به صورت ملی، منطقه ای و جهانی انعکاس می یابد؛ در حالی که، کمتر به روند تحولات ژئواکونومیکی چون توسعه و پیشرفت در خاورمیانه پرداخته می شود. در مقاله حاضر، ضمن توصیف ساختار ژئواکونومیکی خاورمیانه و چشم انداز آن با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به عوامل تاثیرگذار بر تحقق توسعه این منطقه با توجه به شاخصهای اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد پرداخته می شود. با این فرض که روند افزایش جمعیت، کمبود منابع برخی از کشورهای خاورمیانه و فقدان دمکراسی و مشروعیت بر چشم انداز ساختار ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی خاورمیانه تاثیر می گذارند. یافته-های تحقیق حاکی از آن است که کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا از منابع و نیروی کار یکسانی برخوردار نیستند. این کشورها را بر اساس اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد می-توان به صورت کشورهای دارای منابع و نیروی کار غنی، منابع غنی و نیروی کار کم و منابع فقیر و نیروی کار کم مورد تحلیل ژئواکونومیکی قرار دارد.
خلاصه ماشینی:
بنابراین ، در اهداف توسـعه هـزاره، سازمان ملل متحد، شاخصهایی ١ را برای سنجش میزان توسعه شش منطقه زیـر -کـه بـر اسـاس کیفیت توسعه در هر منطقه دسته بندی شده اند- مطرح ساخته است : امریکای لاتین و حوزه کارائیب ، منطقه جنوب صحرای افریقا، اروپا و آسیای مرکزی، خاورمیانـه و شمال افریقا، آسیای جنوبی و بـالاخره آسـیای شـرقی و حـوزه پاسـفیک The World Bank) (٢٠٠٥ ,Group and National Geographic Map. از این رو، هدف از ارائه مقاله حاضـر تبیـین و تشریح ساختار ژئواکونومیکی خاورمیانه از میان مناطق مزبور و نیز تحلیل چشم انداز و عوامـل تأثیرگذار بر آن می باشد.
2. Alfred Thayer Mahan عربستان و هند یعنی خلیج فارس مورد استفاده قـرار داد کـه مناسـبت ویـژهای بـرای اسـتراتژی دریایی داشت - در جنگ جهانی اول، فرماندهی نیروهای بریتانیا در منطقـه بـا عنـوان فرمانـدهی خاورمیانه منصوب گردید- از آن زمان به بعد، این واژه کاربرد یافت و گاه متـرادف بـا اصـطلاح خاور نزدیک به مفهوم ناحیه ای از شمال افریقا به آن سو، به جز شبه قاره هند به کار رفتـه اسـت (٢٣.
(رجوع شود به تصویر صفحه) تحلیل و چشم انداز در حالی که طبق برآورد سال ٢٠٠٨ مـیلادی، خاورمیانـه حـدود ٣١/٩% از مجمـوع تولیـد نفـت جهانی و ٤١% از مجموع ذخـایر گـاز جهـانی را دارد (P٢٢ ,٢٠٠٩ ,British Petroleum)، رشـد سریع جمعیت خاورمیانه و شمال افریقا ـ دومـین منطقـه دارای رشـد سـریع جمعیـت بعـد از کشورهای افریقایی منطقه جنوب صحرا- سبب رشـد فقـر شـده اسـت .