چکیده:
توفان های گرد و خاک از پدیده های جوی معمول در مناطق خشک و نیمه خشک هستند. در این پژوهش، از روش ترکیبی همدید- سنجش از دور، شرایط موثر بر رخداد توفان گرد و خاک در شمال غرب ایران در مهرماه 1392 بررسی شده است. بدین منظور، پس از بررسی دید افقی و سمت و سرعت باد در ایستگاه های مشاهداتی زمینی، داده های بازکاوی سطوح مختلف اتمسفر با توجه به موضوع تحقیق از سایت نوآ اخذ گردید. از این داده ها به منظور بررسی شرایط همدید و ترسیم نقشه های موردنیاز در محیط نرم افزار گرادس استفاده شده است. در ادامه، با استفاده از تصاویر ماهواره مودیس (اکوا) و سنجنده مادون قرمز اتمسفری ، پدیده گردوغبار در منطقه مورد مطالعه آشکارسازی شد و در نهایت، تصاویر مورد استفاده از همپوشانی تصاویر رنگ واقعی بازتاب سطح زمین و میزان گرد و غبار تهیه شد. نتایج نشان داد که در شرایطی که شیو فشار زیاد بین مرکز پرفشار و کم فشار در منطقه شمال غرب کشور وجود دارد با همراهی موج بادهای غربی در سطوح میانی جو و فعالیت رودباد سطوح بالا، جریان هوا از روی کشورهای عراق و سوریه با سرعت زیاد به سمت شمال غرب ایران وزیده و موجبات رخداد توفان گرد و خاک در شمال غرب ایران در مهرماه 1392 را فراهم آورده است. تصاویر سنجش از دور، مسیر حرکت گرد و غبار را منطبق بر جریان هوا در منطقه تایید می کند.
خلاصه ماشینی:
از دیگر تحقیقات انجام شده در این زمینه می توان به کارهای لشکری (١٣٨١) در تحلیل آماری- همدیدی طوفانهای گرد و غبار استان خراسان رضوی، خسروی (١٣٨٩) در بررسـی جهت جریانات باد در سطوح مختلف جو در هنگام وزش باهای صد و بیست روزه سیستان، علیجانی (١٣٩٠) در تحلیل آماری- همدیدی توفان گرد و خاک در جنوب شرق ایران، کرمی و همکاران (١٣٩٠: ٥٧) در شناسایی خاستگاه توفانهای گردوغبار با استفاده از سنجش از دور، ذوالفقاری و عابدزاده، (١٣٨٤) و ذوالفقاری (١٣٩٠) در بررسی الگوهای همدیدی گرد و غبار در نیمه غربی کشور، اشاره کرد.
وضعیت فشار تراز سطح دریا، بردار باد و دما به منظور واکاوی شرایط همدید رخداد توفان گرد و خاک ٢٦ و ٢٧ مهر ماه ١٣٩٢ در منطقه شمالغرب کشور، این شرایط از روز ٢٤ مهر بررسی شده است .
با توجه به خصوصیات رودبادها که در ربع اول و چهارم آن ها حرکات صعودی و واگرایانه مشاهده می گردد و در دو ربع دیگر جریان چرخندگی کاملا برعکس می باشد؛ از این رو به دلیل قرار گرفتن این رودباد بر روی سرزمین های گرم و خشک عراق و سوریه همچنین به علت واقع شدن ربع اول رودباد بر روی این مناطق که جریانات سیکلونی و صعودی در آن حاکم می باشد منجر به صعود هوای زیرین که به دلیل خشک و بیایانی بودن مسلما حاوی مقدار عظیمی گردوخاک خواهند بود شده و در نهایت با حرکت شرق سوی خود با سرعت ٣٥ متر بر ثانیه و بیشتر وارد منطقه شمال غرب کشور گشته و بر شدت پدیده گردوغبار در این منطقه افزوده است .
Li, Jiawei, Zhiwei Han, Renjian Zhang, (2011), "Model study of atmospheric particulates during dust storm period in March 2010 over East Asia", Atmospheric Environment, VOL.