چکیده:
شرایط آب وهوایی از این قابلیت برخورداند که بتوانند به طور غیرمستقیم بر امنیت ملی کشورها تاثیر گذاشته و آن را با تهدیداتی که ایجاد می نماید به چالش بکشاند. مقابله با این چالش ها در مرحله اول نیازمند شناخت این تغییرات بر جغرافیای طبیعی و انسانی این کشورها و به تبع آن تسری و تاثیرگذاری این آثار بر جغرافیای امنیتی و سیاسی آنها و در مرحله بعد ارائه الگوهای این تاثیرگذاری ها و در نهایت ارائه راهبردهای مناسب برای مدیریت و مقابله با این آثار در قالب سیاست گذاری امنیت ملی می باشد. در این راستا تغییر اقلیم به عنوان یکی از تهدیدهای مهم و به تعبیر عده ای از پژوهشگران به عنوان مهمترین تهدید در قرن 21 محسوب می شود. در این مقاله نیز با شناسایی شاخص های حدی دما (کمینه ـ یشینه) پیشنهادی کمیسیون اقلیم-شناسی سازمان هواشناسی جهانی (CCL) به جدا کردن داده های هواشناسی با نرم افزار فرترن 90 و محاسبه شاخص ها در محیط RCLIMEX و پهنه بندی و وزن دهی سلسله مراتبی این شاخص ها در سیستم اطلاعات جغرافیایی (Arc GIS) پرداخته، و در نهایت مناطق آسیب پذیر و غیرآسیب پذیر ایران از دیگاه شاخص های مذکور با دو سناریو در 5 طبقه پهنه بندی گردید. نتایج نشان داد که شاخص شب های حاره ای در سواحل دریای عمان و جنوب شرق ایران به طور میانگین 280-168 روز و در بقیه نقاط ایران صفر تا 112 روز بوده است پهنه بندی روزهای تابستانی ایران نشان می دهد که این نمایه از شمال به جنوب افزایش یافته پهنه بندی شاخص تعداد روزهای یخی ایران نشان می دهد که کل ایران به غیر از نوار شمالغربی ایران 8-1 روز، روز یخی داشته و شمالغرب ایران 32-16 روز را نیز تجربه کرده اند. همچنین شرق کشور نسبت به شاخص های دمای کمینه آسیب پذیر و شمال کشور نسبت به شاخص های دمای بیشینه آسیب پذیر می باشند که زمینه تهدیدات داخلی و خارجی در این قسمت ها بیشتر می باشد.
خلاصه ماشینی:
شمای کلی روش کار در نموگرام زیر نشان داده شده است نتایج و بحث FD٠ (روزهای یخبندان ) در منطقه شرق ایران کمترین روزهای یخبندان در سبزوار با ١٦ روز و بیشترین روز یخبندان ١١٠ روز در بجنورد، در فلات مرکزی ایران بیشترین روز یخبندان در کرمان با ١١٧ روز، در دامنه جنوبی البرز بیشترین روزهای مشاهده در اراک ١١٧ روز، در سواحل خزر در اکثر سال ها ایستگاه تکرار صفر روز برای روز یخبندان مشاهده شده و گرگان با ٤١ روز دارای بیشترین میزان این نمایه بوده است .
روند این نمایه اکثر ایستگاههای کشور منفی و فقط در ایستگاه های شهرکرد، اصفهان (فرودگاه)، بجنورد، سبزوار و گرگان از ٠/٠٠٧ تا٠/٢ مثبت ارزیابی شده است شکل ٧ (الف و ب) پهنه بندی شاخص و روند را در ایران نشان می دهد.
در جنوب شرق ایران که بعد از سواحل خلیج فارس بیشترین میزان شب های حارهای را در کشور داشته اند، کمینه این شاخص مربوط به زابل با ١١٨ روز در سال ١٩٩٧ و بیشینه آن ٢٤٩ روز در سال ٢٠٠٤ در ایستگاه زاهدان بوده است .
در این سناریو، مناطق غیرامن دقیقا منطبق بر غرب، شمالغرب ایران در امتداد زاگرس، گوشه هایی از شرق و شمال شرق ایران برخی از نقاط سواحل دریای خزر می باشد و مناطق امن از دیدگاه شاخص های کمینه منطبق بر رخداد پایین حوادث حدی دمای کمینه مانند نواحی جنوب شرق ایران بوده است (شکل ١٠ این مسئله را نشان می دهد).
Peterson,2002, Observed Coherent changes in Climatic Extremes during the second half of the Twentieth century.