چکیده:
از قرن دهم هجری در سرزمین های مسلمانان، مردم علاقه مند بوده اند که در جوار امامزادگان و پیشوایان مذهبی دفن شوند و به همین سبب بسیاری از این اماکن به صورت گورستان هایی ظاهر شدند. آرامگاه دو تن از بزرگان دینی(ابوعبدا... و شیخ صدوق) در قرن چهارم هجری نیز مبنای شکل-گیری گورستان هایی در قلب شهرری کنونی بوده که در حال حاضر به صورت فضاهای رهاشده شهری درآمده اند. این مقاله با روش تحلیلی ـ توصیفی، به احصاء ارزش های فرهنگی دو گورستان متروکه شهرری و تبیین مسائل و مشکلات شهری منبعث از آنها پرداخته است. یافته ها حاکی از اهمیت این فضاها به عنوان میراث فرهنگی است که به لحاظ هنری، ادبی، معماری و پیوند نسلی و شناساندن هویت و تاریخ، ارزش فراوان دارند اما در عین حال مشکلات عدیده ای را نیز پیش پای شهروندان قرار داده اند. منظر شهری در ساختمان های مخروبه این گورستان ها زشت می نماید، ارزش زمین های شهری مجاور به شدت پایین آمده و نوسازی بافت های فرسوده بی صرفه می سازد، همچنین این فضاها در احساس ترس و ناامنی محلات و آسیب های محیط زیست نقش دارند. چالش میان متولیان امور شهری با سازمان اوقاف و امور خیریه و نیز وابستگان به قبور و آرامگاه های خانوادگی و عدم تخصیص اعتبارات مالی، تاکنون موانعی برای برنامه ریزی بهینه سازی استفاده از این فضاهای شهری بوجود آورده اند. برنامه ریزی برای تغییر وضعیت این زمین های رها شده ضرورتی اجتناب-ناپذیر است که باید همراه با حفظ ارزش های فرهنگی این مکان ها باشد.
خلاصه ماشینی:
در زمان ما از یکسو، انبوه مراجعه کنندگان به این فضاها به ویژه در مناسبت های خاص و عصرگاهان روزهای پنجشنبه رونقی خاص به این فضاها می بخشد تا جایی که گاه بسان یک هسته ی شهری موجبات پدیداری مراکز تجاری، فرهنگی و خدماتی را فراهم آورده و انجام فعالیت های عمرانی را سبب می گردد و از سوی دیگر اشباع فضا، متروکه شدن و بی استفاده ماندن گورستانها در بقیه اوقات، مشکلاتی را پیش روی شهروندان و متولیان امور شهری قرار داده است .
به هر تقدیر از آن زمان تاکنون شعله های اعتقادات شیعی ابتدا در میان عدهای خاص زبانه کشیده و سپس در میان توده مردم فراگیر شده و پس از ظهور صفویه ، رسمیت و رواج عام پیدا کرده است تا سرمنشاء آثاری در ساختار اجتماعی ، اقتصادی و بافت کالبدی شهر ری گردد که یکی از نمونه های بارز آن پدیداری بقاع، امامزادهها و مزارات متبرکه و به تبع آن شکل گیری گورستانهایی در اطراف آن بوده است .
بحث و تحلیل ارزشهای فرهنگی - اجتماعی گورستانهای متروکه شهرری گورستانهای قدیمی بخشی از هویت هر شهر محسوب می شوند هویت ، مجموعه ای از صفات و مشخصاتی است که باعث تشخص یک فرد یا اجتماع از افراد و جوامع دیگر می شود، شهر نیز به تبعیت از این معیار، شخصیت یافته و مستقل می شود.