چکیده:
در نواحی روستایی با بروز محدودیت های ساختاری ـ عملکردی مبتنی بر فعالیت های اقتصادی و اجتماعی روستانشینان برای به کسب فرصت های بهتر اقتصادی و رفاه زندگی به سکونتگاههای شهری مهاجرت نمایند. پژوهش حاضر، با هدف تحلیل نقش آفرینی عوامل اجتماعی و اقتصادی در مهاجرت روستا به شهر، به لحاظ ماهیت، توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف گذاری کاربردی است. جامعه آماری پژوهش 373 خانوار ساکن روستاهای ناحیه نورعلی بیگ می باشند که از طریق نمونه گیری به روش خوشه ای منظم و با بهره گیری از ماتریس دوبعدی فاصله، موقعیت اقتصادی ـ اجتماعی و جدول مورگان (جامعه نمونه در 16سکونتگاه روستایی) انتخاب شدند.
باعنایت با به کارگیری تحلیل های کمی پایه از آزمون برازش داده های گردآوری شده و ابزار پرسشنامه، به تعیین روایی از طریق قضاوت جامعه خبرگان؛ و تعیین پایائی ابزار اندازه گیری با روش آلفای کرونباخ اقدام شد که مقدار آلفا (با آزمون 30 نمونه اولیه) برای شاخص اقتصادی برابر با 732/0 و برای شاخص اجتماعی- فرهنگی 900/0 به دست آمد. تجزیه و تحلیل داده های آماری با بهره گیری از سامانه های آماری و آزمون های کالموگروف اسمیرنوف جهت نرمال بودن متغیرها، آزمون دوجمله ای به منظور تعیین اهمیت هریک از گویه ها و آزمون تحلیل واریانس فریدمن به منظور اولویت بندی عوامل، بهره گرفته شده است.
نتایج حاصل از یافته های پژوهش بیانگر آن است که؛ از بین گویه های شاخص اقتصادی موثر بر مهاجرت روستاییان، بیشترین شاخص اقتصادی اختصاص به اشتغال و کمترین آن به مربوط به شاخص مکانیزاسیون بخش کشاورزی داشته است. در شاخص اجتماعی- فرهنگی مهمترین عامل در مهاجرفرستی سکونت مناسب و نیاز به پیشرفت و کسب جایگاه اجتماعی و پایین ترین آن کمبود امکانات بهداشتی و درمانی است. در نهایت، برای تعدیل میزان مهاجرفرستی در ناحیه مورد پژوهش بایستی با تقویت مزیت نسبی اقتصاد روستایی و برقراری مناسبات و پیوند نظام سکونتگاهی با شهر ساوه در مقیاس محلی ـ منطقه ایی مقدمات بنیان الگوی شبکه سکونتگاهی برای پایداری سکونتگاههای روستایی ـ شهری پایه ریزی شود.
خلاصه ماشینی:
بیلزوبارو١ معتقد است ؛ هر چند عوامل سیاسی ، اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی و روانشناسی در ایجاد مهاجرتهای روستایی بسیار تاثیر دارند اما شاید مهاجرت برای کسب زندگی بهتر مهم ترین دلیل برای مهاجرتهای روستا- شهری است و پیش بینی می شود که همچنان ادامه داشته باشد (طاهرخانی ، ١٣٨٠: ٧١).
در این پژوهش تلاش آن است که نقش آفرینی عوامل اقتصادی و اجتماعی بر مهاجرتفرستی جوامع روستایی را به سکونتگاههای شهری را با رویکرد فضایی مورد تحلیل قرار دهد.
درکل جوامع بشری برای رفع نیاز و در جستجوی امکانات و خدمات موردنیاز درحیطه فعالیت و دسترسی خود، اقدام به مهاجرت می کند (پاپلی یزدی و ابراهیمی ، ١٣٩٠: ١٧٣)، و در مناطق روستایی ضعف ساختارهای اقتصادی و اجتماعی سبب می شود تا روستاییان برای به دست آوردن فرصت های بهتر زندگی به مناطق شهری مهاجرت کنند (طاهرخانی ، ١٣٨٠: ٦٨).
چرا که رشد اقتصادی در گرو تولید و اشتغال معنی می شود و نبود کار و فرصت های شغلی و عدم استخدام در روستاها، اهرمهای فشاری است که روستایی و بخصوص جوانان را برای ترک روستا تشویق می کند و سکونتگاههای روستایی را به سمت ناپایداری سوق می دهد (٢٠١٠:١٨ ,Helena Crow).
البته نکته اساسی در این پژوهش در مقایسه با پژوهش های مشابه که کمتر نیز مورد توجه قرار گرفته ، ویژگیهای مکانی _ فضایی سکونتگاههای روستایی و چگونگی استقرار در پیرامون فضای شهری ساوه به لحاظ فاصله و برخورداری از مزیت اجتماعی ـ اقتصادی است .