چکیده:
گلستان سعدی با وجود دارا بودن سجع و آمیختگی با آرایه های ادبی و بهره گیری از واژهها و جملات و اشعار عربی، صاحب نثری ساده و موزون و شعری روان و درخور فهم همراه باشیرینی و عذوبت است. هر چند سبک گلستان در مجموع عراقی بشمار می آید و سعدی پا به پای دیگر شاعران و نویسندگان این سبک پیش رفته است، نشانه های بسیاری از مختصات سبک خراسانی در آن مشاهده میشود. سعدی با بهره بردن از این سبک، آثار خود را مطبوعتر ساخته است. معمولا سبکها در سه سطح زبانی، ادبی و فکری بررسی میشود. در این مقاله سعی کرده ایم گلستان را فقط در سطح زبانی سبک خراسانی در مختصات سه گانه آوایی، لغوی و نحوی بررسی نماییم.
خلاصه ماشینی:
(ص ١٩٤) ٧- حذف از کلمه (مخفف ): صــــد بــــه روزی کننــــد در مردشــــت لاجرم قیمتش همی بینی (ص ٣٨٢) (بجای مرودشت ) چــو مهتــر ســراید ســخن ســخته بــه زگفتار بد کار پردختـه بـه (بجـای پرداختـه ) (غلامرضایی ، ١٣٧٧، شعر از شاهنامه ) ٨- تشدید مخفف : به کارهای گران مـرد کـار دیـده فرسـت کـه شـیرشـرزه درآرد بـه زیـرخـم کمنـد (ص ٣٥٨)، (خم ) گــــــر همــــــه زر جعفــــــری دارد مرد بی توشه برنگیردگام (ص ٢٨٥)،(زر جعفری ) ٩- تخفیف مشدد: ســـرکه از دســـترنج خـــویش و تـــره بهتر از نان دهخدا و بـره (ص ٣٩٩)،(بـره ) ب – مختصات لغوی : ١- استعمال لغات پهلوی (تعدادی از لغات پهلوی و نزدیک به پهلوی در گلـستان وجـود دارد، که در اینجا ببعضی از این لغات براساس حاشیه های دکتر معین بر برهان قاطع حسین بن خلف تبریزی اشاره شده است ) ١-١.
زمی : به معنی زمین که در پهلوی kzami بوده است : مگــر ملایکــه در آســمان وگرنــه بــشر به حسن صورت او در زمـی نخواهـد بـود ٣- ساختن مصدر با یای مصدری از کلمات عربی : اسم + ی : خصمی : دشمن بودن ملک پرسید که موجب خصمی اینان در حق تو چیست ؟ (ص ١٩٢) اسم مفعول + ی: معزولی : بر کنار شدن ؛معشوقی : معشوق بودن ؛ مشغولی : مشغول بودن ؛ مملوکی : غلام بودن ...