چکیده:
از مجموع مقامه های قاضی حمیدالدّین بلخی، یک مقامه کامل(مقامه 21) به وصف زمستان اختصاص یافته است که «فی الصّفه الشّتا» نام دارد.ما در این مقاله،مقامه بیست و یک را که از شاه مقامه های قاضی است از لحاظ سبک شخصی شامل صنعت پردازی، محتوا و مضمون پروری بررسی میکنیم ، و چون در مقامات حریری هم مقامه چهل و چهار «شتویه» نام دارد با بررسی آن مقامه و مقایسه آن با مقامه قاضی، اختلاف سبک شخصی این دو ادیب را با توجّه به دو موضوع مهمّ (صنعت پردازی ساختگرایانه و محتوا و مضمون پروری) نشان میدهیم
خلاصه ماشینی:
» بعد از همدانی که اصالتا ایرانی بود ابوالقاسم حریری نیز مقاماتی نوشت تا نوبت به قاضـی حمیدالدین بلخی با مقامات حمیدی رسید که اگرچه از دو مقامـة قـبلش تـأثرات بـسیاری گرفته ،نمیتوان منکر بسیاری از هنرپردازیها و مضمون آفرینیهای خاص او شدکه مـا در ایـن مقاله ضمن مقایسة مقامة شتویه در حریری و حمید،هنر برتر قاضی را در استفاده از صنایع ادبی ونحوة داستان پردازی نشان میدهیم .
به قـول شمیـسا «در تـاریخ ادبیـات از همـة کسانی که در نوشتن و سرودن دستی دارنـد سـخن میـرود امـا در سـبک شناسـی فقـط از صاحب سبکان (دارندگان سبک شخصی ) صحبت میشود»٢ و همـانطور کـه خـواهیم گفـت قاضی با رعایت کردن اسلوب ساختگرایی در صـنعت پـردازی در داسـتانها یعنـی رعایـت تناسب بین صنایع و موضوع یک مقامه و این که اگر فی المثل موضوع یک مقامـه زمـستان است تمام استعارات و تشبیهات در مورد زمستان است از حریری گـوی سـبقت را ربـوده کاری که حریری اصلا به آن فکر هم نکرده و صرفا بـرایش طـرق کلاهبـرداری و گـدایی ابوزید و مسجع آوردن کلام و به رخ کشیدن دانش لغت شناسی خود برایش حائز اهمیـت بوده است .
قاضی از معدود داستان پردازان کهن ایرانیست کـه ایـن خصیـصه را رعایـت کـرده است که میتوان مقامات حمیدی را از این دید و با توجه به نظریة ساختگرایی نیـز بررسـی ١ - مقامه نویسی در ادبیات فارسی ، ص ١١٨ کرد.