چکیده:
شیخ بهائی از شعرای عارف مسلک قرن دهم و یازدهم هجریست که در علوم مختلف مهارت داشته است. وی آثار فراوانی به نظم و نثر پدید آورده و دیوان شعری نیز از وی بر جای مانده است. دوران زندگی شیخ بهائی از حیث زمانی مصادف با دوران رواج سبک هندی در شعر فارسیست ولی شاخصه¬های مهم این سبک در شعر او بازتاب چشمگیری ندارد و مختصات سبک شعر وی بیشتر با ویژگیهای سبکهای شعری خراسانی و عراقی همسانی دارد. در این پژوهش تلاش بر آنست تا با ارائه شواهد مستدلّ، ویژگیهای سبکی شعر شیخ بهائی و نکات اشتراک و افتراق آن با خصیصه¬های شعر سبک هندی مورد بررسی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
دوران حیات شیخ بهائی از حیث زمانی مصادف با رواج سبک معروف به هنـدی در شـعر فارسی میباشد، بنابراین انتظار بر آنست که خصیصه های این سـبک مهـم شـعر فارسـی در شعر وی تجلی یابد ولی با تأمل و بررسی دقیق در مجموعه اشعار باقیمانـده از ایـن شـاعر عارف معلوم میشود که میزان تأثیر شیخ بهـائی از ویژگیهـای خـاص سـبک هنـدی بـسیار اندکست و فضای حاکم بر زبان شعری وی بیشتر با خصوصیات سبکهای شـعری پـیش از سبک هندی تناسب دارد.
٣ - دیوان ، ص ١٦٩ ٤ - دیوان ، ص ١١١ ٥ - دیوان ، ص ١١٣ ٦ - مختصری در تاریخ تحول نظم و نثر فارسی ، ص ٨١ ٧ - سبک شناسی شعر ، ص ٢٩٩ در دیوان اشعار این شاعر غزلیات بسیار کوتاهی نیز بچشم میخورد کـه سـه تـا پـنج بیـت دارند.
٣- بهره گیری از صور خیال رایج در سبکهای پیشین شعر فارسی برای نمونه شاعر در رباعی زیر سر زلف معشوق را به مار تشبیه کرده است : در خانـــه کعبـــه دل بدســـت آوردم دل بــردم و گبــر و بــت پرســت آوردم 2 زنـــار ز مـــار ســـر زلفـــش بـــستم در قبلـــــه اســـــلام شکـــــست آوردم تشبیه فوق یادآور تشبیه های شعرای سبک خراسانی در این زمینه میباشد .
خصیصه های قابل توجه مربوط به شعر سبک هندی که دراشعار شیخ بهائی بچشم میخورد عبارتند از: ١ - ذکر باورهای عامیانه ؛ ٢- توجه به صنعت ارسال المثل ؛ ٣- استعمال برخی از لغات و اصطلاحات زبان محاوره در شعر.