چکیده:
سهل بن زباد یکی از راوبان نامدار حدیت است که پیش از 2300 روایت در کتب اربعه
زوی نقل شده است. وی دانشمندان رجالی در مورد وثاقت با ضعف او اختلاف نظر
بسیار دارند. برخی از ایشان،سهل را تضعیف کرده و وی راغالی، دروغگو و ضعیف
الحدیت خوانده اند و برای این مدعابه رفتار بزرگانی چون احمدین محمد عیسی
اشعری» قضل ین شاذان و این ولید و نیز دید گاه دانشمندانی چون این غضائری، نجاشی و
شیخ طوسی، استناد کردهاند. برخی دیگر برپایه شواهد و قرائن پرشمار به توئیق سهل
بن زباد روی آورده و او را از اتهامات باد شده تبرثه کرده اند. در این نوشتار یس از اراثه
کلیاتی در مورد سر گذشت سهل، انگیزههای تضعیف و توئیق او را جداگانه واکاوی
کرده و نقاط ضعف و قوت هر یک رابررسی می کنیم.
خلاصه ماشینی:
لیکن به نظر میرسد که هرچند احمد بن محمد، از بزرگان شیعه شمرده میشود و بسیاری از رجالیان او را توثیق کرده اند و فراوانی روایات او و کثرت روایت أجلاء از وی نیز میتواند نشانهای بر وثاقت او باشد، ولی در برابر توثیقات یادشده، نشانههایی هست که در نوع نگرش و سطح بینش و درستی اجتهادات احمد بن محمد در مورد دیگر راویان، ابهام و تردید ایجاد میکند: نخست آنکه: نجاشی در ترجمة علی بن محمد بن شیرة قاسانی میگوید: علی بن محمد، فقیهی اهل فضل بود حدیث فراوان داشت، ولی احمد بن محمد بن عیسی بر او خرده گرفت و گفت که از او مذاهب ناشناختهای حدیث شنیده است، اما در کتابهای علی بن محمد مطلبی که بر چنین مذاهب ناشناختهای دلالت کند، وجود ندارد.
از این رو، کثرت روایت کسانی چون شیخ کلینی، محمد بن علان، صفار، شیخ صدوق، شیخ طوسی از سهل بن زیاد، دلیل محکمی بر وثاقت وی نزد این بزرگان است و حتی میتواند با تضعیفاتی که پیشتر آورده شد معارضه کند، بویژهآنکه حتی خود فضل بن شاذان که او را احمق خوانده است و شیخ صدوق ـ که در استثنای سهل بن زیاد از روایات محمد بن احمد بن یحیی، از ابن ولید تبعیت کرده است ـ نیز روایات سهل را نقل کردهاند .