چکیده:
قراردادهای معاوضه یا سوآپ، از پر کاربردترین و مهمترین قراردادهای تجاری است. به طور کلی، در
قراردادهای معاوضه، دو جریان ثابت و شناور با یکدیگر مبادله م یشود. مبنای اینگونه قراردادها م یتواند نرخ
بهره، ارز و یا کالا باشد. قراردادهای معاوضه، اهمیت اقتصادی و مالی بسیار زیادی در صنعت نفت و گاز دارند. قراردادهای معاوضه نفتی، جزء قراردادهای معاوضه کالا محسوب می شود. این نوع قراردادها، اهمیت بسیار زیادی برای کشورهای دارای موقعیت سو قالجیشی همانند ایران دارند. در این مقاله، قصد داریم تا با بیان و توضیح ماهیت قراردادهای معاوضه به طور کلی و قراردادهای معاوضه نفت به طور خاص، به تبیین سازوکار اینگونه قراردادها، اهمیت و جایگاه آن در بازارهای مالی و اقتصادی دنیا بپردازیم و برای دستیابی به این هدف و تشریح ملموس این قراردادها، شواهد و مدارکی از محیط اقتصادی و حقوقی از جمله تحلیل مبانی حقوقی و جایگاه قانونی آن در کشور ایران ارایه خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
»56 اما، آنچه امروز بعنوان معاوضه در معاملات نفتی رایج است، به زبان ساده به این مفهوم است که دولتها یا شرکتهای تولیدکننده نفت بهمنظور اجتناب از هزینههای گزاف حمل و انتقال طولانی و ریسکها و خطرات ناشی از آن، با توجه به موقعیت جغرافیایی یکدیگر مبادرت به انعقاد قرارداد معاوضهای میکنند که بر مبنای آن، هر کدام نفت مورد نظر را به نزدیکترین محل مصرف انتقال میدهد.
مکانیزم قراردادهای معاوضه نفتی منعقد شده در ایران نیز بدین صورت است که شرکت ملی نفت، نفت یا گاز را در یک مرز کشور از همسایگان خریداری میکند و در مرز دیگر، به افراد مورد نظر فروشنده تحویل میدهد.
نمودار (3) رابطه بین این سه طرف را تشریح میکند: «آنچه که هماکنون انجام میشود و منافعی برای کشورهایی مانند ایران دارد، آن است که؛ نفت یا گاز خریداری شده در مرزهای شمالی کشور، در مناطق نزدیک مرز مصرف میشود و به جای آن از تولیدات کشور خودمان در مرزهای جنوبی تحویل مشتریان میگردد.
قراردادهای معاوضه نفتی منعقد شده با همسایگان شمالی و غربی بدینصورت است که نفت آنها توسط ایران خریداری و به مصرف داخلی میرسد و در عوض مقدار نفت مورد نظر از بنادر جنوب کشور با دریافت حق معاوضه، تحویل اشخاص مورد نظر این کشورها میگردد.
& Fusard, Peter C, (2010) Energy and Environmental Project Finance Law and Taxation, New York, Oxford University Press.
org/commodity-swap (visited at 3/10/2013).