چکیده:
حمایت دیپلماتیک، حمایتی است که یک دولت نزد دولتی دیگر، به منظور جبران خسارتی که بر اثر ارتکاب عمل متخلفانة بینالمللی به یکی از اتباع او؛ اعم از حقیقی یا حقوقی وارد شده است، به عمل میآورد. این قاعدة عرفی، ماهیتا تکلیفی برای دولتها مقرر نمیدارد؛ بلکه حقی است که مربوط به آنها بوده، تابع شرایطی خاص از قبیل وجود رابطه تابعیت و طی مراحل داخلی از سوی زیاندیده است. دیوان بینالمللی دادگستری در قضایای بارسلونا تراکشن، برادران لاگراند، اونا و سایر اتباع مکزیکی، این اصل را توسعه داده است.
در سال 2006 با تصویب طرح حمایت دیپلماتیک، نگاه سنتی به این اصل متحول شدو بیشتر جنبة حقوق بشری به خود گرفت تا از انحصار دولتها خارج شود؛ ازاینرو، برخلاف تصور سنتی، حتی افراد بیتابعیت و پناهنده را مستحق برخورداری از حمایت دیپلماتیک میداند و قاعدة طی مراحل داخلی را در شرایط خاصی الزامآور نمیداند.
در فاجعة منا، صرف حضور اتباع بیگانه برای دولت سعودی ایجاد مسئولیت میکند و میباید استانداردهای بینالمللی را رعایت کند و تلاش معقول و تدابیر لازم را برای صیانت از جان اتباع خارجی به عمل میآورد. دولت سعودی حق حیات و امنیت شخصی و بهداشت و سلامت، مصرح در اعلامیة جهانی حقوق بشر و آزادی اجرای مراسم دینی مصرح در میثاق حقوق مدنی و سیاسی و همچنین اعلامیة حقوق بشر
و سایر حقوق انسانی مندرج در اعلامیة حقوق بشر اسلامی و همچنین اعلامیة جهانی حقوق بشر افرادی که تبعة کشور نیستند را نادیده گرفته است و در مواردی مقررات کنوانسیون روابط کنسولی، به ویژه مادة 37 را نقض کرده است. بنابراین، لازم است کشورهای متبوع قربانیان، بدون ملاحظات سیاسی، وظیفة قانونی خود را در حمایت از این افراد انجام دهند.
خلاصه ماشینی:
واژگان کلیدی : حمایت دیپلماتیک، فاجعة منا، مسئولیت بینالمللی دولت عربستان، حقوق بشر مقدمه حمایت دیپلماتیک، Diplomatic Protection"/ مفهومی از حقوق بینالملل عرفی است که همة اقدامات دیپلماتیک یک کشور نزد کشور دیگر را برای احقاق حقوق اتباع خود و حمایت از آنها در قلمرو کشور خارجی که مورد تعدی و تجاوز؛ اعم از مالی و غیرمالی، قرار گرفتهاند و ضرر و زیان معنوی یا مادی به آنها وارد آمده است، شامل میشود.
در سال 1948 میلادی رأی ورشکستگی شرکت به دلیل ناتوانی در سود اوراق قرضه صادر شد و افراد زیادی علیه شرکت طرح دعوا کردند و نهایتاً مسئله در دیوان بینالمللی دادگستری مفتوح گردیدو موضوع اصلی این بود که آیا دولت بلژیک میتواند از اتباعش که ادعا میکردند منافعشان به وسیلة دولت اسپانیا لطمه خورده است، حمایت کند؟ دیوان در این قضیه اظهار داشت: در چارچوب محدودیتهای تعیینشده در حقوق بین الملل، یک دولت ممکن است حمایت دیپلماتیک را به هر وسیلهای و تا حدی که مناسب میداند به این جهت که حق خود را مطالبه مینماید، اعمال کند؛ چراکه اشخاصی که دولت از طرف آنها حمایت دیپلماتیک را اعمال میکند، هیچ راهی از منظر حقوق بینالملل ندارند؛ تنها راه چاره این اشخاص برای سهولت در جبران صدمهو خسارت این است که به حقوق داخلی کشوری که در آنجا حقوقشان تضییع شده مراجعه کنند و به همین جهت قانونگذار متبوع شخص هم ممکن است دولت را به حمایت از شهروندانش در خارج از کشور موظف کند و به اتباعش نیز حق بر درخواست اجرای این تعهد از طرف این دولت داده باشد و این حق را با ضمانت اجراهای مناسبی تضمین کرده باشد.