چکیده:
موضوع راهبردهای قرآن در پیشگیری از انحرافهای اجتماعی، از مسائلی است که دانستن و عمل به آن، جلوی پیشروی از انحرافها را میگیرد. انسانها برای حفظ روابط اجتماعی، ارزشها و هنجارهای اجتماعی را شکل داده، بر حسب آن، پدیدة نظم اجتماعی را سامان میدهند. ازاینرو، هرگاه ارزشهای اجتماعی و قواعد رفتار مراعات نشود، نظم اجتماعی آسیب میبیند، که از آن در جامعه بهعنوان کجروی یا انحرافهای اجتماعی تلقی میشود، و قرآن کریم بر اساس شناخت ماهیت انسان، اهداف و ارزشهایی که برای او ترسیم میکند، در تبیین کجروی و انحراف، عوامل متعددی را دخیل میداند. رنجهای متحملشده از علل و گسترش معضلات اجتماعی، مانند اشاعة فحشا، گسترش فساد و بیبندوباری و غیره سبب شده است که انسانها همواره در پی راهکارهایی برای رهایی از این معضلات اجتماعی باشند که بهترین این راهکارها، استراتژیها و راهبردهای قرآن کریم در قالب سیاستهای کنترلی در مواجهه با انحرافهای اجتماعی است. در تحلیل این سیاستها، ازیکسو نقش محوری نظارت درونی، بهعنوان یکی از راههای پیشگیری از کجروی معرفی شده است؛ و ازسویدیگر، تاثیر عوامل مختلف دیگری از قبیل تعلیم و تربیت، الگوها، عبرت از رفتارهای فردی و اجتماعی اقوام، عدالت اجتماعی و غیره، بهعنوان عوامل نظارت بیرونی مورد تاکید قرار گرفتند که با عمل به این راهکارها و شناخت علل انحراف، میتوان از سقوط افراد و جامعه به دورة هولناک فساد جلوگیری کرد و در روند رشد سعادتی جامعه بهسوی کمال، گام بزرگی برداشت. ازاینرو، مقالة حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای، به بیان راهبردهای قرآن در برابر انحرافهای اجتماعی پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
در تحلیل این سیاستها، ازیکسو نقش محوری نظارت درونی، بهعنوان یکی از راههای پیشگیری از کجروی معرفی شده است؛ و ازسویدیگر، تأثیر عوامل مختلف دیگری از قبیل تعلیم و تربیت، الگوها، عبرت از رفتارهای فردی و اجتماعی اقوام، عدالت اجتماعی و غیره، بهعنوان عوامل نظارت بیرونی مورد تأکید قرار گرفتند که با عمل به این راهکارها و شناخت علل انحراف، میتوان از سقوط افراد و جامعه به دورة هولناک فساد جلوگیری کرد و در روند رشد سعادتی جامعه بهسوی کمال، گام بزرگی برداشت.
البته در حال حاضر نارسایی بعضی از نظریههای مربوط به آسیبشناسی اجتماعی ازیکسو، و نسبیتی که در قلمرو ارزشها و هنجارهای جوامع مختلف وجود دارد ازسویدیگر، تلقی یکسان را از انحراف و کجروی سلب کرده است؛ ازاینرو، ضرورت بازگشت به مبانی فرهنگ خودی و زیرساختهای آن، محققین جامعة اسلامی را وادار میکند تا از سرچشمة زلال و بیکران معارف و حیاتی بهره گیرند و قرآن را که کتاب آسمانی است، از مهجوریت خارج نمایند و آن را کانون توجهات علمی و عملی خود قرار دهند تا بهوسیلة آموزههای قرآنی، راهکارهایی برای جلوگیری از انحراف را در برنامههای اصلاحی خود بگنجانند؛ و این انگیزهای برای پژوهش دربارة «راهبردهای قرآن در پیشگیری از انحرافهای اجتماعی» شد.
بنابراین، اگر آدمی عقل خویش را بهکار برد، جلوی بسیاری از انحرافها گرفته میشود؛ چراکه عقل بهعنوان یکی از نیرومندترین قوا، در برابر خواستهها و هواهای نفسانی ایستادگی کرده، آنها را تعدیل، مهار و به راه درست و مسیر سعادت هدایت میکند و از انحراف بازمیدارد؛ ولی متأسفانه گاه تحت این خواستهها قرار میگیرد و عملا رهبری خود را از دست میدهد؛ در این صورت، نهتنها جرایم و جنایات و فساد اخلاقی سراسر جوامع را فرا میگیرد، بلکه گمراهیهای معنوی و انحرافهای عملی و اعتقادی نیز دامنگیر افراد میشود و جوامع انسانی را در معرض سقوط و هلاکت قرار میدهد (اسماعیل یزدی، 1381، ص 151).