چکیده:
دریاچهٔ هامون در روایات ملی ایران و بخصوص در ارتباط با رروایات مرتبط به آخرالزمانشناسی زردشتی رابطهٔ تنگاتنگی دارد. نام این دریاچه در عصر اوستایی متآخر بطور فزایندهای بههمراه رود هیرمند و منطقهٔ سیستان تکرار میشود. در این تحقیق کوشیده شدهاست نقش و اهمیت هامون در روایات ملی ایران از جنبههای مختلف مذهبی، سیاسی و آخرالزمانشناسی زردشتی پرداخته شود. وعدهٔ ظهور سه منجی زردشتی در آب کیانسه (صورت پهلوی دریاچهٔ هامون) داده شدهاست و پیروان دین زردشتی برای این دریاچه احترام خاصی قائل بودهاند، همچنین در متون اوستایی و پهلوی به نذز شاهان و مردمان برای اناهیتا/اناهید اشاراتی شدهاست. این روایات تا سالیان متمادی در بین مردم سیستان رواج داشتهاند، همچنین رسم اوشیدر در بین مردم این منطقه و اطلاق نام هامون به دریاچه میتواند ریشهٔ زردشتی داشتهباشد.
خلاصه ماشینی:
3 البته یک استثناء وجود دارد که در متن برجستگی های سیستان فریدون برای ناهید در دریاچه فرزدان نذر میکند تا به خواستهٔ خود برسد 4 که این میتواند یک مورد متآخر ساختگی باشد.
(نویسنده ناشناس:حدود العالم، استخری 2 ،ابنحوقل 3 و جیهانی 4 ) در گرشاسبنامه اسدی طوسی چند بار دریاچه هامون به نام «زره» اشاره شده است: نخستین بار در ذیل عنوان ساختن شهر زرنج آمده است: چو بگذشت از این کار ماهی فره بیا حد به نزدیک آب زره 5 در ادامه همین بخش، تصریح می گردد که در بنای شهر زرنج از هیرمند رودها و کاریزهای بسیاری برداشته شده است: بسارود برداشت از هیرمند و زان جوی و کاریزها برفکند 6 مرتبه ای دیگر در همین بخش نام زره ذکر می شود: دو سالست کوشد ز درگاه شاه به نزدیک آب زره با سپاه 7 در بخش رفتن گرشاسب ساختن سیستان را تمام آن مرتبه ای دیگر به نام «زره» بر می خوریم؛ ز یک سوش ریگ ده جافره دگر سوش دریا که خوانی زره 8 در بخش در آمدن ضحاک به دیدن گرشاسب و صفت نخچیرگاه سیستان و زره همراه هم آمده است: پژوهش های تاریخی درباره سیستان باستان.
اوستایی و پهلوی، آبان پشت، بندهش و شگفتی و برجستگیهای سیستان 1 از دریاچهٔ فرزدان نام برده شدهاست و این نکته جالب به نظر می رسد که در سه روایت آمده، که به شاهان و مردم برای ناهید در دریاچه نذر می کنند تا به خواسته خود برسند که این نشان دهنده جنبه مقدسی دریاچه است .