چکیده:
تحولات دیپلماسی سبب شده که دولتها در کنار پیگیری منافع ملی و تعقیب سیاستهای خود در قالب دیپلماسی سنتی، به اشکال نوین دیپلماسی جهت تأثیر بر افکار عمومی بینالمللی و محیط بینالملل متوسل شوند. حضور دولتها یا حکومتهای محلی تابع آنها در نهادهای چندجانبه غیردولتی و تعاملات موجودیتهای فرو ملی در راستای این مهم قرار دارد. این مقاله، جایگاه دیپلماسی شهری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را بررسی میکند. به همین جهت، مطالعه حاضر ابتدا مبانی و اصول نظری سیاست خارجی کشور را مورد نظر قرار میدهد که در واقع جهتگیریهای اصلی در مورد دیپلماسی شهری را تعیین مینماید و سپس به بررسی عملکرد سیاست خارجی کشور در این خصوص میپردازد. بدین منظور، تعاملات دوجانبه (روابط خواهرخواندگی) و چندجانبه (عضویت در شبکههای بینالمللی) شهرهای ایران بررسی شده است. به طور خلاصه، از حیث نظری، باتوجه به ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی، تعاملات غیردولتی (مانند دیپلماسی شهری) جایگاه مشخص و معینی در سیاست خارجی ایران دارد. عملکرد سیاست خارجی ایران در مورد تعاملات خارجی شهرها، بیانگر مطابقت آن با اصول نظری سیاست خارجی است. این مناسبات طیف وسیعی از شهرهای متعلق به تمدنهای گوناگون را در بر دارد که بیشترین آن معطوف به روابط با شهرهای کشورهای اسلامی و محیط پیرامونی ایران است.
خلاصه ماشینی:
به نحوه اجراي اين سياست نيز ديپلماسي ميگويند؛ چنانکه ديپلماسي به «هنر» ايجاد ارتباط ميان دولت ها يا ملت ها )١٥٢ :١٩٤٣ ,Webster’s Dictionary( از طريق نمايندگان رسمي دو دولت براي افزايش منافع و کاهش آسيب پذيريها و دستيابي به تفاهم مشترک (ظريف و سجادپور، ١٣٨٩، ج ١: ٤٣) و همچنين فن اداره سياست خارجي و تنظيم روابط بين المللي از طرق روابط مسالمت آميز تعريف شده است (قوام ، ١٣٨٤: ٢٠٧).
اين فعاليت توسط مقامات حکومت هاي محلي يا موجوديت هاي فرو ملي به منظور ارتقاي انسجام اجتماعي، جلوگيري از منازعات ، برقراري صلح و بازسازي پس از منازعات در يک منطقه درگير منازعه ، انجام ميشود و به دنبال گسترش نقش شهرها به عنوان اعضاي جامعه بين المللي، اشاعه ارزش هاي دموکراسي، حاکميت قانون و حقوق بشر است (سيزرو و ماخ ، ١٣٩٤: ١٣-٧).
تعاريف فوق نشان ميدهد که ديپلماسي شهري ميتواند طيف وسيعي از فعاليت ها را در بر گيرد و حاکي از اختلاف نظر مفهومي نسبت به ديپلماسي شهري است ؛ لذا ضرورت دارد که تحولات مفهومي آن ، به منظور تحليل سياست خارجي جمهوري اسلامي مورد بررسي قرار گيرد.
تحليل تعاملات چندجانبه شهرهاي ايران در زمينه تعاملات چندجانبه نيز، شهرهاي کشور در چارچوب شبکه هاي بين المللي که عملکرد آن ها بيشتر غير سياسي است و بر مسائل آموزشي و فرهنگي تأکيد دارند، به دنبال گسترش عضويت و حضور در اين نهادها هستند.
به طور کلي اين ويژگيها نشان ميدهد که عملکرد سياست خارجي ايران در حوزه ديپلماسي شهري، تحت تأثير ملاحظات عقيدتي، روابط سياسي با ديگر کشورها، فرصت ها و محدوديت هاي حاکم بر محيط منطقه اي و بين المللي بوده است .