چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی آموزش چند فرهنگی در محتوای کتابهای درسی فارسی (خوانداری) دوره آموزش ابتدایی ایران است. این پژوهش از نوع پژوهشهای کیفی بوده و از روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد عرفی (استقرایی) استفاده شده است. روش نمونهگیری هدفمند و نمونه مورد نظر مشتمل بر کتابهای درسی فارسی کلیه پایههای دوره آموزش ابتدایی بوده است. واحد تحلیل (ثبت) در اینجا مضمون، تصویر و واحد زمینه کتاب درسی است. برای تعیین پایایی روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی، بازبینی مطالب در دو مرحله، یکی پس از اینکه بین 10-50 درصد مقولهبندیها تکمیل شد و دیگری در پایان کار صورت گرفت. در این پژوهش پنج مقوله استخراج شد که عبارتاند از: معرفی و توجه به زبان مادری اقوام؛ معرفی مشاهیر؛ انعکاس سبک پوشش اقوام؛ سنن فرهنگی اقوام و معرفی میراث فرهنگی. تحلیل محتوای کیفی کتابها نشان میدهد که تنها ردپای فرهنگ مسلط در کتابهای درسی به چشم میخورد. نظام آموزشی همچنان به دنبال پیادهسازی الگوی همسانسازی فرهنگی است که منجر به قتل زبانها و فرهنگهای اقوام ایرانی میشود، رویکردی که درواقع هیچ چشماندازی ندارد و بیشتر نتیجه معکوس داشته و منجر به افزایش آگاهی اقوام از هویت و تاریخ و فرهنگ خویش میشود.
خلاصه ماشینی:
کشور ایران در طول تاریخ مسکن اقوام مختلف بوده و گروه های قومی، زبانی و مذهبی متفاوتی در آن سکنی گزیدند و در زمان حاضر میتوان گفت نیمی از استان های کشور دارای تنوع فرهنگی هستند که ضرورت دارد این تنوع در آموزش به گونه ای شایسته منعکس گردد تا کم کم امکان عدالت آموزشی در نظام آموزش وپرورش ایران برای تمامی اقشار به گونه ای قابل قبول فراهم گردد، در این نوشتار به دنبال پاسخ این پرسش هستیم که آموزش چند فرهنگی در کتاب های فارسی (خوانداری) دورة آموزش ابتدایی ایران چگونه است ؟ روش شناسی پژوهش تحلیل محتوای کیفی به فراسویی از کلمات یا محتوای عینی متون میرود و تم ها و الگوهایی را که آشکار یا پنهان هستند به صورت محتوای آشکار می آزماید.
نمودار ١: مدل مرحله کاربرد مقوله استقرایی (ایمان و نوشادی،١٣٩٠) 150 (رجوع شود به تصویر صفحه) یافته های پژوهش یافته های مربوط به تحلیل محتوای کیفی کتاب های درسی فارسی (خوانداری) دورة آموزش ابتدایی: معرفی و توجه به زبان مادری اقوام ایران از گروه های فرهنگی، قومی و زبانی متنوعی شکل گرفته است .
در ادامه به گزیده هایی از متون اشاره میشود: نماد اقوام ایرانی (تصویر نقشه ، ص ٤٤ و ٤٥ و ٧٩/پایۀ ١) نماد اقوام ایرانی (تصویر نقشه ، ص ٥٥/پایۀ ٣) سنن فرهنگی اقوام آروین ١ (٢٠٠١) بیان میکند ارائۀ برنامۀ درسی چند فرهنگی برای تمام دانش آموزان فارغ از زمینه های فرهنگی، قومی و وابستگیهای مذهبی رویکرد بسیار مناسبی است چرا که در این نوع رویکرد ارتقای تحمل ، احترام و فهم و پذیرش فرهنگ خود و دیگران موردتوجه قرار میگیرد.