چکیده:
هدف مقالة حاضر، بررسی همسنج نامههای سه کتاب تاریخ بیهقی، عتبةالکتبة و التوسلالیالترسل از نظرگاه ساخت و محتوا است. مسالة بنیادی مقاله، چگونگی بافت نامههای درباری عصر نویسندگان این سه کتاب از منظر شبکة ساختاری و مفهومی است. در این راستا، بدنة مقاله را پس از درآمدی مبتنی بر معرفی اجمالی این سه اثر و بازشناخت پیشینة پژوهشهایی که پیرامون این موضوع انجام شده؛ مقایسة نامههای موجود در تاریخ بیهقی با عتبةالکتبة و التوسلالیالترسل تشکیل میدهد. مهمترین نکاتی که در این بررسی به آن توجهشدهاست عبارتند از: بررسی سبک نامههای تاریخ بیهقی با دو کتاب دیگر؛ انواع نامه به لحاظ فرم و ساختار؛ بررسی آغاز و انجام نامهها و محتوای نامهها. بخش انتهایی مقاله نیز، نموداری از درصد نامهها و انواع آن در سه تالیف مورد پژوهش است. در پایان این نتیجه حاصل میشود که نامههای بیهقی با وجود سادگی درخور ملاحظهای که در شیوة نگارش نسبت به نامههای دو کتاب دیگر دارد از رسایی، بلاغت، اقناع مخاطب و زیبایی بیشتری برخوردار است که نگارندگان تنها دلیل آن را شیوة سهلممتنع بیهقی در نگارش متن دریافتند. در پژوهش حاضر استخراج مطالب به شکل کتابخانهای و شیوة بررسی مطالب، تحلیلی و توصیفی است.
خلاصه ماشینی:
در پایان این نتیجه حاصل میشود که نامه هـای بیهقـی بـا وجـود سادگی درخور ملاحظه ای که در شیوة نگارش نسبت به نامه های دو کتاب دیگـر دارد از رسـایی، بلاغت ، اقناع مخاطب و زیبـایی بیشـتری برخـوردار اسـت کـه نگارنـدگان تنهـا دلیـل آن را شـیوة سهل ممتنع بیهقی در نگارش متن دریافتند.
در این مقاله ، نگارندگان به بررسی هر دو نوع این نامه ها پرداختـه انـد؛ در مطالعۀ نامه های تاریخ بیهقی، عتبۀالکتبۀ و التوسل الیالترسل به مواردی همچون انواع نامـه هـا از لحاظ ساخت و محتوا، سبک ، آغاز و انجام ، مخاطب و حجم نامه ها توجه شـده اسـت .
١-٣- ضرورت و اهمیت تحقیق چنــان کــه در پیشــینه اشــاره شــد، برخــی پــژوهش هــا دربــارة نامــه نگــاری و ترســل صورت گرفته است که هر یک به گونه ای به ایـن سـه اثـر نظـر داشـته انـد؛ امـا تـا آن جـا کـه نگارندگان جسته اند تاکنون تحقیق کـاملی کـه نگـاهی جـامع و آمـاری، بـه تـاریخ بیهقـی، عتبه الکتبه و التوسل الیالترسل از نظرگاه نامه ها و مراسلات داشته باشد صورت نگرفتـه اسـت و از این منظر چنین پژوهشی مسبوق به سابقه نیست و مـیتوانـد در بـاب رفتارهـای دیـوانی قدیم روشنگریهایی داشته باشد.
دلیل آن را میتوان در رسالت تاریخ بیهقی جست که روایت گری تاریخ اسـت بـه شـیوه ای ادبی؛ حال آن که در عتبه الکتبه و التوسل الی الترسل این نامـه هـا، بخـش مهمـی از کتـاب را تشکیل میدهند، زیرا اساس این دو کتاب ترسل و نامه نگاری است نه گزارش گـری تـاریخ .