چکیده:
این پژوهش با هدف بررسی کارکردهای تربیت عقلانی از دیدگاه آیت الله جوادی آملی و با استفاده از روش توصیفی تحلیلی از نوع تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. از دیدگاه استاد عقل انسان تربیت پذیر است و بار ارزشی دارد؛ زیرا از دید دیانت از یک سو به حق و باطل در حکمت نظری و از سوی دیگر به حسن و قبح در حکمت عملی مرتبط است و دارای ابعاد و اقسام نظری، عملی، دینی، برهانی، تجریدی، تجربی و کلامی و فلسفی است. تربیت عقلانی از دیدگاه جوادی آملی، کمال و اوصاف و ارزاق مورد نیاز انسان است تا او را به هدایت تشریعی برساند. از دیدگاه ایشان ربوبیت، سوق دادن شیء به سمت کمال آن است و رب کسی است که شان او سوق دادن اشیا به سوی کمال و تربیت آنها باشد و این صفت به صورتی ثابت در او باشد. مفهوم تربیت عقلانی از دیدگاه جوادی آملی به تزکیه نفس و تهذیب روح است و این غرض همواره با پرورش و اصلاح عقل همراه است. در این راستا یافته های پژوهش دلالت دارد که استاد، تربیت عقلانی را پرورش قوه تفکر انسان برای انتقال از حیات معمول به حیات الهی می داند. تربیت عقلانی، علم و عمل انسان را عقال می¬بندد و با بستن پای هوی و هوس، شئون ادراکی و تحریکی انسان را تعدیل می¬کند. در پایان پس از گردآوری اطلاعات و با بررسی آثار جوادی آملی به روش کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل آنها به روش تحلیل محتوا به این نتایج دست یافته ایم که عبارت است از: رسیدن به حیات الهی، دوری از تعصب کورکورانه، وحدت درونی، هدایت عملی و سلوک به کوی حق.
خلاصه ماشینی:
اهمیت تربیت عقلانی از دیدگاه آیت الله جوادی آملی به تزکیه نفس و تهذیب روح است و این غرض همواره با پرورش و اصلاح عقل همراه است به گونه ای که بخش مهمی از رهاورد وحی را توصیه های تعقلی و تفکر در کارها تشکیل میدهد؛ زیرا پرورش عقل ، هم پشتوانۀ قانون است و هم مکمل و متمم آن (جوادی آملی، ١٣٨٨: ١٧٩).
از دیدگاه جوادی آملی هدفهای تربیت عقلانی، شامل پرورش قوه فهم آدمی نسبت به جایگاه خود در عالم هستی، تقویت قوه تحلیل برای شناخت رابطه انسان با دیگر ابعاد خلقت ، هدایت عقل به سوی تقویت ایمان در فرد و دستیابی به حالتی است که عقل و ایمان منطبق بر یکدیگر باشد (جوادی آملی، ١٣٨٨: ٩٨).
جوادی آملی در این هدف ، که تربیت عقلانی، انسان را به حیات الهی هدایت میکند، تبیین میکند که واجد حیات ا لهی شدن در نشئۀ طبیعت از برترین مقامهای انسانی است و میگوید که هرچه در عالم تعقل و مقام عقل و وجود عقلانی است به طور مفصلتری در قلب و ملکوت و نفس تصور میشود، و این خود باعث تربیت عقلانی انسان میشود.
٣ ـ اهمیت تربیت عقلانی از دیدگاه جوادی آملی به تزکیه نفس و تهذیب روح است و این غرض همواره با پرورش و اصلاح عقل همراه است به گونه ای که بخش مهمی از رهاورد وحی را توصیه های تعقلی و تفکر در کارها تشکیل میدهد؛ زیرا پرورش عقل ، هم پشتوانۀ قانون است و هم مکمل و متمم آن (تسنیم ، جلد ١٦، قم : مرکز نشر اسراء ١٣٨٨: ص ١٧٩).