چکیده:
ازدواج های سیاسی مبحثی بسیار کهن می باشد. در متون و منابع به ازدواج های بین سلاطین و خوانین اشاره شده که تنها دلیل آن ایجاد روابط دوستانه و سیاسی بوده است، بدون این که وضع زن و مرد و تناسب سنی آن ها در نظر گرفته شود. این ازدواج های سیاسی که از مباحث مهم در تاریخ هر کشوری می باشد به یکی از دلایل صورت می گرفته است: کسب قدرت، مشروعیت بخشی، ماندگاری قدرت یا تحکیم موقعیت، اشاعه قدرت در سرزمین های مفتوحه، ایجاد صلح و تحکیم روابط، اتحاد برای مقابله با یک دشمن مشترک، جلوگیری از یورش دولت های قدرتمندتر، افزودن به ثروت خود با گرفتن جهیزیه و هدایای سنگین از خانواده دختر، دست اندازی به سرزمینی که از طریق لشکرکشی مقدور نبوده است. ازدواج های سیاسی در سطح حکومت های محلی چه تاثیری بر ساختار قدرت ایلخانان داشته اند؟ فرضیه، این ازدواج ها از یک سو، تثبیت قدرت حکومت های محلی را در پی داشت و از سوی دیگر موجب می شد مغول ها، شاهزادگان جدیدی را تحت سلطه خود درآورند و از عواید مناطق آنان بهره مند شوند. هدف از انجام این پژوهش، ارائه تصویری از ازدواج های سیاسی و تاثیر آن ها در ساختار قدرت در دوره واپسین ایلخانی (717- 736 ق) می باشد.
خلاصه ماشینی:
(حافظ ابرو، ١٣٥٠: ١٤٧- ١٥٠؛ سمرقندی،٧٤/١٣٨٣:١- ٧٧) باید گفت ، این ازدواج اگر چه در ابتدای سلطنت ابوسعید موجب قدرتمندی او شد و قتلغشاه خاتون یکی از حامیان او شد، اما از سوی دیگر ایرنجین با این وصلت ، قدرت زیادی کسب کرد تا جایی که به فکر پادشاهی افتاد و در برابر سلطان قد علم کرد.
(حافظ ابرو، ١٣٥٠: ١٦٣) منابع بر این باورند که ابوسعید، بر اساس عشقی جان سوز ٤٥ (شبانکاره ای، ١٣٨١: ٢٩٥/٢؛ خواندمیر، ١٣٨٠: ٢٠٩/٣) در سال ٧٢٥ ق بغداد خاتون را از امیر چوپان خواستار شد.
بغداد خاتون سپس با نگه داشتن غیاث الدین در اردو، دستور آوردن تابوت امیر چوپان و جلاو خان را داد، پس از آن با احترام فراوان و با هزینۀ ابوسعید، آن ها را به مدینه فرستاده و در گورستان بقیع دفن کرد (تتوی، ١٣٨٢: ٤٤٥١/٧) بدون شک ، علاوه بر جبر و زوری که بغداد خاتون را به حرم ابوسعید کشاند، میتوان گفت ، یکی از دلایل دیگری که موجب رضایت مندی این خاتون ، برای ازدواج با قاتل پدرش (ابوسعید) بود، جلوگیری از قتل عام باقی ماندة اعضای خاندانش بود.
(شبانکاره ای، ١٣٨١: ٢٩٥/٢-٢٩٦) به جز ابن بطوطۀ مغربی و شرف الدین علی یزدی که به صراحت بغداد خاتون را قاتل ابوسعید معرفی کرده اند، (ابن بطوطه ، ١٣٧٦: ٢٤٩؛ یزدی، ١٣٨٧: ١٩٣/١) دیگر منابع روایت کرده اند که این اتهام از سوی مخالفان بغداد خاتون و برای از میان برداشتن او بوده است .