چکیده:
کلانشهر تبریز نمونهای از مدلهای توسعة شهری است که در پی تحولات ناشی از اصلاحات اراضی و ایجاد قطب رشد و مراکز صنعتی در دهههای اخیر بهکلی متحول، و گرفتار ساختاری متخلخل و بیمارگونه شده است. نوع این پژوهش کاربردی-توسعهای، توصیفی-تحلیلی است که در آن مطالعة موردی، و تکنیکهای اسنادی-کتابخانهای و میدانی بهکار رفته است. ابزار جمعآوری دادهها، پرسشنامه، مشاهده، مصاحبه، آمارنامههای مرکز آمار ایران، اطلاعات حاصل از نقشههای تحلیلی تولیدشده در محیط GIS، اسناد موجود در شهرداریهای مناطق و طرحهای توسعة شهری تبریز است. در این پژوهش از مدلها و روش کمی مانند آزمون خیدو و ویکرامر، همچنین از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS، نرمافزارهای Arcwiev و SPSS استفاده شده است. جامعة آماری پژوهش تمام شاغلان بخش اقتصاد غیررسمی در مادرشهر تبریز هستند. حجم نمونه 390 نفر و شیوة نمونهگیری بهصورت تصادفی خوشهای و چندمرحلهای از مناطق دهگانة تبریز است. دادههای پژوهش حاضر با بهرهگیری از روشهای آمار توصیفی و استنباطی و با نرمافزار SPSS تجزیه و تحلیل شده است. براساس یافتههای پژوهش، فعالیتها در بخش غیررسمی، تنوع زیادی دارند. همچنین عمدهترین دلیل ورود افراد به این بخش، اشتغالنداشتن در بخش رسمی اقتصاد و نبود سرمایة کافی و تخصص و سواد است. مهمترین مشکلات شغلی این گروه، کمبود سرمایه و نداشتن مکان ثابت و مناسب است. بیشتر شاغلان این بخش، مالیات پرداخت نمیکنند. همچنین میزان اشتغال در بخش غیررسمی در بین جمعیت مهاجر بیشتر است.
خلاصه ماشینی:
از آنجا که بیشتر این افراد مهارت و تخصصی ندارند، همچنین تعداد اندکی از آن ها هم که مهارتی دارند، به علت اشباع بازار نمیتوانند در بخش رسمی اقتصاد شهر جذب شوند؛ از سوی دیگر نمی توان حق افراد را برای داشتن شغل و درآمدی برای ادامۀ زندگی نادیده گرفت ، این پرسش مطرح می شود که راهکار مناسب ساماندهی فعالیت ها در بخش اقتصاد غیررسمی در شهر تبریز کدام است ؟ از این رو پژوهش حاضر بر آن است که ضمن بررسی جایگاه اقتصاد بخش غیررسمی، وضعیت شاغلان این بخش را در کلان شهر تبریز با پژوهشی میدانی مبتنی بر پرسشنامه و ارائۀ پیشنهادهایی برای بهبود اوضاع فعلی این مشاغل بررسی کند.
در این پژوهش ، عواملی مانند سواد پایین افراد و گرایش زنان به فعالیت غیررسمی به دلیل ضعف سیستم های حمایتی اجتماعی و امنیت شغلی برای آنان ، در گسترش اشتغال غیررسمی، مؤثر و معنادار دانسته شده است (١٠٠٣-٩٩٠ :٢٠٠٩ ,Hendleyand Arabsheibani).
براساس نتایج مطالعۀ بلوتی و تیستی با استفاده از مدل حداقل مربعات معمولی برای سال ٢٠٠٠ در ترکیه ، رشد جمعیت بالا در مناطق روستایی، پدیدة شهرنشینی و مهاجرت و تحصیلات پایین ، در گسترش اشتغال در بخش غیررسمی معنادار است (٢٢ :٢٠٠٤ ,Bulutay and Tasti).
موقعیت جغرافیاییشهرتبریز منبع :نگارندگان ،١٣٩٤ بحث ویافته ها توزیع جغرافیاییفعالیت هاوشاغلان براساس مطالعات و شواهد موجود، توزیع فضایی جمعیت و فعالیت در کلان شهر تبریز مانند نظام شهری کشورهای درحال توسعه نامتعادل است ؛ از این رو می توان گفت پراکنش مشاغل غیررسمی در کلان شهر تبریز به صورت دو فعالیت پوشاکفروشی با توزیع فراوانی ١١/٥ درصد و میوه فروشی با توزیع فراوانی ١٠/٨ درصد، بیشترین میزان را دارند و به عنوان فعالیت های غالب بخش اقتصاد غیررسمی در کلان شهر تبریز محسوب می شوند.