چکیده:
امروزه رشد مالکیت و گرایش روزافزون مردم به خودروهای شخصی در شهرها، سبب افزایش حجم ترافیک و آلودگیهای زیستمحیطی شده است؛ از اینرو در دیدگاههای معاصر شهرسازی، رویکرد «توسعة حملونقلمحور» با گرایش به گسترش حملونقل عمومی و توسعة شهرها بر مبنای آن، یکی از راهکارهای مقابله با این جریان است که موفقیت سامانة حملونقل عمومی در آن، منوط به پذیرش و اجرای الزاماتی است. بدینمنظور، سامانة اتوبوسهای تندرو شهر تهران از نظر انطباق با الزامات فیزیکی این رویکرد و اهداف کیفی آن مطالعه شد. پژوهش حاضر کاربردی-توسعهای، و توصیفی-تحلیلی است که پس از تشریح مفاهیم، بهمنظور بررسی میزان انطباق دو خصوصیت فیزیکی توسعة فشرده و اختلاط کاربریها، با استفاده از تکنیک خوشهبندی فازی، با خطوط ترکیب شد. سپس نقشههای پهنهبندی آلودگی برای بررسی ارتباط میان اهداف کیفی، یعنی زیستپذیری (آلودگی هوا) با استفاده از روشهای خوشهبندی فازی و میانیابی ترسیم، و با نقشة الزامات مطابقت داده شد. براساس نتایج بخش اول، مناطق 10، 12، 13، 14، 15، 16 و 20 کمترین میزان انطباق را با الزامات فیزیکی دارند. در بخش دوم هم مشخص شد که کیفیت هوای مناطق 10، 11، 12، 13، 14، 15، 16 و 20 در بحرانیترین وضعیت قرار دارد. پس از مقایسة دو نقشه مشاهده شد وضعیت کیفیت هوای مناطقی با کمترین مطابقت، در نامناسبترین حالت قرار دارد. بهطورکلی میتوان گفت فراهمنبودن الزامات رویکرد در اطراف خطوط مانع از تحقق اهداف شده است.
خلاصه ماشینی:
Transit-Oriented Development (TOD) سیاست گذاران و پژوهشگران عرصۀ برنامه ریزی و طراحی شهری، به این رویکرد توجه کردند و مشوق شهروندان برای استفاده از حمل ونقل عمومی در عرصه هایی با کاربری مختلط مسکونی، تجاری و اداری نزدیک یک گره یا ایستگاه حمل ونقل (اتوبوس ، مترو و غیره ) شدند (رفیعیان و همکاران ، ١٣٩٢: ٦٠).
همچنین از آنجا که یکی از اهداف کیفی توسعۀ حمل ونقل محور زیست پذیری است (در این پژوهش آلودگی هوا) با استفاده از پهنه بندی آلودگی هوای شهر تهران و انطباق آن با الزامات رویکرد توسعۀ حمل ونقل محور در اطراف سامانۀ اتوبوس های تندرو به این پرسش پاسخ داده میشود که ارتباطی میان این دو وجود دارد یا خیر.
در ادامه تعاریف متعدد این مفهوم بیان میشود: - براساس تعریف گزارش ١١٨ ادارة حمل ونقل فدرال آمریکا، اقداماتی از جمله توسعۀ متراکم در اطراف ایستگاه های حمل ونقل عمومی که سفرهای احتمالی در نزدیکی خود را جذب می کند و توسعۀ درون زا و فشرده بـه نحـوی کـه طول سفر به صورت پیاده قابل پیمودن باشد، از اقدامات TOD است (کیتلسون و همکاران ، ٢٠٠٧: ٢٣).
پس از تشریح مفاهیم ، به منظور بررسی میزان انطباق و توجه به دو ویژگی فیزیکی رویکرد توسعۀ حمل ونقل محور (توسعۀ فشرده و اختلاط کاربریها) با خطوط سامانۀ اتوبوس های تندرو سپس به منظور پیبردن به ارتباط میان اهداف کیفی توسعۀ حمل ونقل محور یعنی زیست پذیری که در این پژوهش آلودگی هوا درنظر گرفته شده است ، با استفاده از پهنه بندی آلودگی هوای شهر تهران و انطباق آن با الزامات رویکرد توسعۀ حمل ونقل محور در اطراف سامانۀ اتوبوس های تندرو پرداخته ایم .