چکیده:
در سرزمین ایران، آثار معماری و تزئینات وابسته به آن، دارای گستردگی، تاریخ طولانی و ارزش هنری فراوانی میباشد که به طور مداوم درطول تاریخ تکامل یافته است. یکی از دورانهای درخشان و قابل تامل اواخرقرن 7 و اوایل قرن 8 هجری قمری (دوره ایلخانی) بوده است و دراین دوره آثار بسیاری طراحی و ساخته شده است. یکی از مواردی که طراحان و هنرمندان دوره مغول به کار بردهاند؛ تزئیناتی است که به صورت قالبی و پیشساخته در یکی از بناهای مهم و عظیم این دوره یعنی « گنبد سلطانیه » اجرا گردیده است. این نوع تزئین قالبی که ترکیبی از گچ و پارچه و کاغذ میباشد در آثار قبل و بعد از دوره مغول حتی در بناهای همزمان گنبد سلطانیه که ازنظرتزئینات دارای ارزشهای والایی هستند مشاهده نشده است. لذا در این مقاله سعی شده است به مزایا (خصوصیات) و ساختار و معایب این نوع تزئین پرداخته شود.
In territory of Iran, the architectural works and their related decorations holds a vast expansion and long history with sufficient artistic value and underwent perpetual evolution during the history. One of the most splendid and remarkable one was the end of seventh century (Lunar) and beginning of eight century (Ilkhaniese Era) in which lots of works were designed and built. One of the cases that were used by Mongol artists and designers is decorations were used at a gaint spire in this era, namely "Soltanieh Dome" in prefabricated made. Such molding decoration type that was made in combination of fabric, paper and plaster which are not seen in the Mongol before and after eras even at those works built simultaneously with Soltanieh Dome which bear a high value. Thus,it is tried in this paper to pay attention to structure, privileges and deficits of this type decoration.
خلاصه ماشینی:
با بررسی های اولیه و میدانی و مذاکره با کارشناسان و استادکاران مشخص گردید کار پژوهشی عمیقی در این قسمت انجام نگرفته است ، هرچند در چند مقاله به طور اجمالی و اختصار به آن پرداخته شده است : [آماده کردن محل نقش درقالب (کسایی ،١٣٥٤) ـ فن شناسی علمی تزئینات منحصر به فرد گنبد سلطانیه (امیریه ، ١٣٧٥) ـ طرح آسیب شناسی و مرمت تزئینات داخلی گنبد سلطانیه (رحمانی وهمکاران ، ١٣٧٥)] لذا در این مقاله به ضرورت اجرای این نوع تزئین (ساختار) و مزایا و معایب آن ، که توسط طراحان و سازندگان آن زمان به اجرا درآمده مورد توجه قرار گرفته که نوع پیش ساختگی به صورت ترکیب قالب گچی و پارچه در گنبد سلطانیه به دلیل نداشتن سابقه قبلی با تمام دقتی که در اجرا انجام گرفته در زمان کوتاهی به علت آسیبهای بیولوژیکی دوام چندانی نیافته و به همین دلیل این روش در دوره های بعد منسوخ شده است و نتیجه می گیریم که معماران گذشته به دوام و بقای آثار توجه خاصی داشته اند.
در تفکر تازه طراحان ، از تکنیک پیش ساخته در تزئینات نقاشی و گچبری روی پارچه استفاده نموده که تا آن زمان بی سابقه بوده است که در این اقدام پیش ساختگی تزئینات ، خصوصیات بسیاری در جهت طرح و اجرا به شرح ذیل بدست آمده است .