چکیده:
دولت سوم سعودی بر محور مذهب وهابیت در ۱۳۵۱ هـ/۱۹۳۲ م در حجاز تشکیل شد. تشکیل این حکومت واکنش مختلف مسلمان جهان را در پی داشت. گروههای مختلف مسلمان هند نیز متناسب با نگرش و تفکرات خود، به مخالفت یا همراهی و حمایت از پادشاهی آل سعود و باور وهابی برآمدند. بررسی نگرشهای متفاوت مسلمان شبه قاره از آن جهت دارای اهمیّت است که به نظر میرسد بخش مهمی از رویدادهای سیاسی و اجتماعی بعدی آنجا ریشه از همان نگرش و برداشتها میگرفت. از میان شخصیتهای برجسته مسلمانان هند، اقبال لاهوری، نگرشی متفاوت نسبت به دعوت وهابی و آل سعود داشت. مقاله حاضر ضمن بررسی نظر او، به طرح، بررسی و تحلیل برخی دیگر از مهمترین نگرشهای مسلمانان هند در برابر ظهور دولت جدید سعودی، میپردازد.
خلاصه ماشینی:
همچنين ممکن است اين سؤال در ذهن خواننده شکل گيرد که آيا وقتي از وهابيـت در شبه قاره هند صحبت ميشود به اين معناست که برخي از مسلمانان شبه قاره وهابي شدند يا اينکـه آنهـا تنها متأثر از جنبش وهابيت بودند؟ يا اينکه تنها موضع و ديدگاهشان را در قبال جنـبش وهابيـت ، همچـون ساير رويدادهاي ديگر، مطرح کردند؟ انديشه هايي مشابه آنچه محمد بن عبدالوهاب به تبليغ آن پرداخت (سـلفيگري، اصـلاحگري دينـي و تاکيد بر حديث گرايي)، پيش از او و هم زمان با ظهور وي، در ميان برخي از علمـاي مسـلمان هنـد وجـود داشت .
در اين مقاله مواضع گروههاي مختلف مسلمان شبه قاره هند نسبت بـه تشـکيل پادشـاهي سـعودي و گسترش انديشه هاي وهابي مورد بررسي قرار گرفته است .
١. دولت سوم سعودي، حج و ارتباط با شبه قاره هند پيش از پرداختن به مواضع مسلمانان شبه قاره در برابر آلسعود و دعوت وهابي در نيمه اول سده ٢٠م اشاره به اوضاع دولت سعودي در شبه جزير عربستان ضروري است ، چرا که تأثير حضور سعوديها در حجـاز و تشکيل دولت توسط آنان، نتايجي به مراتب مؤثرتر از دولت هاي پيشـين در سـده ١٩، بـر جوامـع اسـلامي گذاشت .
يکي از مهم ترين آثار چاپ شده در هند در اين دوره، کتاب ابن غنـام، تـاريخ نـويس مشـهور جنـبش وهابي و از بستگان و همراهان محمد بن عبدالوهاب است .
اقبال لاهوري در يکي از سخنرانيهاي خود در ١٩٢٩م که با عنوان «اصل جنبش در ساختار اسلام »١ اسلام »١در کتاب «بازسازي فکر دينـي در اسـلام» بـه چـاپ رسـيد (١٤٢-١١٦ ,Iqbal)، ديـدگاهش را درباره دعوت محمد بن عبدالوهاب مطرح کرده است .