چکیده:
رخداد پدیدهی یخبندان میتواند آثار و خسارات قابل توجهی در بخشهای، اقتصادی اجتماعی و سیاسی بر جای گذارد، بدین منظور برای جلوگیری از خسارات مالی، شناخت ویژگیهای این پدیده امری بدیهی به شمار میرود. بنابراین هدف از این نوشتار، شناسایی الگوهای همدید تراز میانی جو و تراز دریا در رخداد پدیده یخبندان در بازه زمانی 30 ساله است. جهت تعیین الگوهای گردشی روزهای یخبندان، روزهایی که حداقل در 5 ایستگاه دمای زیر صفر درجه گزارش شده بود و گستره مکانی مورد نظر را تبیین مینمود، به عنوان روزهای فراگیر رخداد یخبندان انتخاب گردید. سپس دادههای ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال و فشار تراز دریا در قلمرو 10 تا 100 درجه طول خاوری و 20 تا 80 درجه عرض شمالی در ماتریسی به ابعاد 312 در 925 استخراج گرید. در ادامه، با استفاده از تحلیل مؤلفههای اصلی و تحلیل خوشهای به روش ادغام وارد به واکاوی الگوهای گردشی تراز میانی جو و سطح دریا در روزهای رخداد یخبندان در استان یزد پرداخته شد. یافتههای پژوهش نشان داد استقرار پرارتفاع در شمال دریای مازندران و شمال خاوری اروپا (تاوه قطبی) در الگوی اصلی تراز 500 هکتوپاسکال مسبب ریزش هوای سرد با گردش واچرخندی از سمت شرقی منطقه و به وجود آمدن پدیده یخبندان شده است، همچنین نفوذ زبانهی کم ارتفاع از سمت دریای مازندران با کانون شمال سیبری به درون ایران منجر به ریزش هوای سرد با گردش چرخندی از سمت باختری منطقه میشود.
خلاصه ماشینی:
در این زمینه میتوان به مطالعات چنگلان ٦ (١٩٨٤)، ویلن ٧ (١٩٨٨)، بوئر 8 1 - Vithkevich 2 - Ding 3 - Meehl 4 - Kyselý 5 - Peña-Angulo 6 - Chengelan 7 - Waylen 8 - Boer (١٩٨٩)، واتکینر١ (١٩٩١)، گارسیا٢ (١٩٩٦)، مارشال ٣ (٢٠٠١)، والش ٤ (٢٠٠١)، واورس 5 (٢٠٠٦)، وان ٦و همکاران (٢٠١٦) و بیانیک و والش ٧(٢٠١٧) اشاره کرد.
بنابراین با توجه به مطالب مطرح شده هدف از این نوشتار واکاوی داده های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ٥٠٠ هکتوپاسکال و فشار تراز دریا جهت شناسایی الگوهای گردشی موثر بر رخداد پدیده یخبندان با روش تحلیل مؤلفه های مبنا و تحلیل خوشه ای در منطقه مورد مطالعه (استان یزد) میباشد.
مشخصات جغرافیای ایستگاه های همدید مورد مطالعه (به تصویر صفحه رجوع شود) جهت بررسی روزهای یخبندان در استان یزد از داده های دمای کمینه ثبت شده در دوره ی آماری ٢٠٠٨-١٩٧٩ استفاده گردید، بنابراین روزهایی که حداقل در ٥ ایستگاه یزد، گاریز، مهریز، ابرکو و ایستگاه همجوار استان یزد آباده که دمای برابر و زیر صفر درجه گزارش نموده بودند و گستره مکانی مورد نظر را تبیین می نمود به عنوان روزهای فراگیر رخداد یخبندان در استان یزد از سایر داده ها جدا گردید، در نتیجه ٣١٢ روز فراگیر استخراج شد، سپس بر اساس فراگیرترین روزهای یخبندان داده های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ٥٠٠ هکتوپاسکال و فشار تراز دریا در قلمرو ١٠ تا ١٠٠ درجه طول خاوری و ٢٠ تا ٨٠ درجه عرض شمالی از تارنمای ١باز تحلیل مرکز ملی پیش بینی محیطی و مرکز 1 - www.