چکیده:
مشکلات کالبدی-فضایی، گسترش حاشیه نشینی و شکلگیری بافتهای فرسوده وعدم تعادل در زمینههای مختلف خدمات رسانی در سطح محلات شهری و همجواری کاربریهای ناسازگار، حاصل گسترش بیرویه و کنترل نشدهی شهرها است و موجب افزایش هزینههای حمل ونقل، افزایش هزینههای زیربنایی و افزایش سرانه هزینههای خدمات رسانی در شهر میشود. توجه به اصول توسعه میانافزا در محدودههای دارای ظرفیت شهر، مانند: بافتهای فرسوده، مخروبه، حاشیه نشین، اراضی بایر و بافتهای ناکارآمد شهری و همچنین مناطق اولویتبندی شده، میتواند به عنوان یکی از راهبردهای اساسی برای دستیابی به رشد هوشمند شهری، جهت پیشگیری و درمان این مشکلات کمک کند. شهر اهواز به عنوان مرکز سیاسی استان، وجود صنایع مختلف برای عرضه شغل، و تنوع در عرضهی انواع خدمات، از زمان جنگ تحمیلی تا کنون مکانی برای جذب جمعیتهای مهاجر از روستاها و شهرهای اطراف بوده است. این امر موجب شکل گیری مشکلات کالبدی-فضایی و گسترش ناموزون شهر و ظهور پدیده پراکندهرویی در شهر شده است. بیشترین محدودههای دارای ظرفیت برای توسعه میانافزا در منطقه2 واقع است. هدف مقاله حاضر شناسایی ظرفیتهای توسعه میانافزا در این منطقه و اولویت بندی آنها میباشد. در این پژوهش ابتدا توسعه میانافزا در سه حوزه اصلی(بافت فرسوده، زمینهای بایر و کاربریهای ناسازگار) در منطقه 2 شهر اهواز مورد بررسی قرار گرفت. سپس برای ارزیابی ظرفیت های توسعه میان افزا در بافت های ساخته شده، از شاخص های دسترسی، کالبدی و اجتماعی و برای ظرفیت سنجی توسعه میان افزا در بافتهای ساخته شده منطقه از تکنیک دیمتل و روش فازی در نرم افزار ArcGISاستفاده شده است. نتایج نشان میدهد که حدود 1720 هکتار زمینهای بایر، 114 هکتار اراضی نظامی و 1.5 هکتار اراضی مخروبه در این منطقه وجود دارند. در رابطه با بافتهای ساخته شده، با توجه به نقشه اولویت بندی شده که در 5 دسته تقسیم بندی شده است، اولویت اول با مساحت 58 هکتار، اولویت دوم با مساحت 354 هکتار، اولویت سوم با مساحت 174 هکتار، اولویت چهارم با مساحت 115 هکتار و اولویت پنجم با مساحت 40 هکتار در رتبه های یک تا پنجم قرار گرفتهاند. محلههای کیان آباد، سیدخلف، امانیه، کیانپارس شرقی و کیانپارس غربی در اولویت اول و دوم قرار دارند.
خلاصه ماشینی:
در همین راستا سوالتی به شرح زیر طرح شده است: منطقه دو شهر اهواز در حوزه های اصلی توسعه میان افزا، دارای چه ظرفیتهایی است؟ اولویتهای توسعه میانافزا در بافتهای ساخته شده منطقه ٢ شهر اهواز کدامند؟ ٢-١-اهمیت و ضرورت موضوع گسترش کالبدی شهرها علیرغم وجود زمینهای آماده ساخت و ساز در میان نواحی ساخته شده، باعث افزایش هزینه حمل و نقل شهری، افزایش هزینه نگهداری تاسیسات زیربنایی و افزایش سرانه هزینه خدمات رسانی در هر متر مربع میشود.
برخی این سیاست را دارای مزیتهای متعددی نسبت به دو سیاست دیگر میدانند و معتقدند شهرهای موجود کشور از طریق توسعه میانافزا تا سالیان زیادی میتوانند پاسخگوی بسیاری از نیازها از جمله اسکان سرریز جمعیت شهری و ارتقای سرانههای خدمات شهری باشند و تاکید دارند مادامی که در درون شهر موجود ظرفیت لزم وجود دارد، استفاده از سایر سیاستهای توسعهی شهری هزینه اضافی بر مردم و دولت تحمیل میکند )ناصر مستوفی و شکوهی بیدهندی، ١٣٩٥: ١١( (رجوع شود به تصویر صفحه) شکل شماره١ : حوزههای عمل توسعه درونزا در شهر )آروین و همکاران،٥٥:١٣٩٥( توسعهی میان افزا فرآیند بازتوسعه و بازاستفادهی قطعات خالی یا بلاستفاده در میان نواحی موجود شهری است که قبل توسعه یافته است )شریفی،٤٧:١٣٨٩(.
هدف این مقاله شناسایی ظرفیتهای توسعه میانافزا در منطقه ٢ شهر اهواز و اولویت بندی آنها بوده است؛ و به این منظور دو سوال مطرح شده بود: ١-آیا منطقه دو شهر اهواز در حوزه های اصلی توسعه میان افزا، دارای ظرفیت است؟ در پاسخ به این سوال، با استفاده از اطلعات کاربری اراضی شهر اهواز، توسعه میانافزا در سه حوزه اصلی)بافت فرسوده، زمینهای بایر و کاربریهای ناسازگار( در منطقه ٢ شهر اهواز مورد بررسی قرار گرفت.