چکیده:
با ورود اسلام به ایران، نویسندگان و شاعران، چنان تحت تاثیر قرآن قرار گرفتند که بخش عمده ای از
ادبیّت آثار آنان، مرهون کاربردهای بلاغی و تعالیم محتوایی آن است. آنان، ازآغاز به صورتهای
مختلف، علاوه بر اینکه شعر و نثر خویش را از جنبه محتوا و مضمون به تعالی رساندند، از جهت شیوه بیان
از نویسندگان موفق دوران قاجار « فاضل جمی » . نیز، تحت تاثیر زیبایی قرآن، آثاری ماندگار خلق نمودند
در زمینه نثر مسّجع و منشآت نویسی است که آثار او از جنبه های مختلف ادبی و محتوایی شایسته بررسی
بنا به شخصیت مذهبی ونیزمتاثر از شیوه نثر منشآث، به زیبایی، آیات قرآن را در نثرخود به « فاضل » . است
کار گرفته و از این طریق، نثری شیوا و بلیغ پدید آورده است. به گونه ای که باید تاثیرپذیری از قرآن را از
نشان میدهد که آیات قرآن به « فاضل » ویژگیهای عمده او در نویسندگی دانست. مطالعه منشآت
صورتهای مختلف ترجمه، اقتباس، وام گیری، تلمیح، حلّ و نیز تاثیر پذیری های گزاره ای و. . . مورد
توجه او بوده است.
این پژوهش، شگردهای تجلی آیات قرآن در منشآت فاضل جمی را با شیوه توصیف و تحلیل و با ابزار
کتابخانه ای مورد بررسی قرار میدهد. نتیجه به دست آمده نشان میدهد که در منشآت فاضل، اقتباس،
تتمیم و تکمیل و ترکیب اضافی و نیز اثرپذیریهای گزاره ای، تصویری و تلمیحی از بسامد بیشتری
برخوردار است و تاثیر پذیری های تاویلی، بنیادی – الهامی و ترجمه و تفسیر بسامد کاربرد پایین تری
دارند
خلاصه ماشینی:
نتيجه به دست آمده نشان ميدهد که در منشآت فاضل ، اقتباس ، تتميم و تکميل و ترکيب اضافي و نيز اثرپذيريهاي گزاره اي، تصويري و تلميحي از بسامد بيشتري برخوردار است و تأثير پذيري هاي تأويلي، بنيادي – الهامي و ترجمه و تفسير بسامد کاربرد پايين تري دارند.
١-٤) پيشينه ي پژوهش : در زمينه تأثير قرآن کريم بر زبان و ادب فارسي و اثر پذيري هاي نويسندگان و شاعران ايراني از ساختار لفظي و معنايي اين کتاب عظيم ، به دليل اهميت موضوع تا کنون پژوهش هاي متعدد و مستقلي انجام شده است که از آن جمله ميتوان به کتاب هايي چون ؛ تأثير قرآن و حديث در ادبيات فارسي از علي اصغر حلبي، در قلمرو آفتاب (مقدمه اي بر تأثير قرآن و حديث در ادب پارسي)، از علي محمد مؤذني، در دلو آفتاب (گفتاري در تأثير قرآن و حديث بر ادب فارسي) از حسن جعفري تبار، تجلي قرآن و حديث در شعر فارسي، از سيد محمد راستگو، پيغمبران قرآن در قلمرو شاعران از سيد عبدالحميد سجادي ، تضمين ، ترصيع و تلميح آيات قرآن کريم در اشعار فارسي، از سيد عبدالحميد سجادي و.
ــ «کاربرد آيات و احاديث در تاريخ بيهقي»، محمد مجوزي – فاطمه عليخاني ثاني ابدال آبادي، متن شناسي ادب فارسي، دانشکده ادبيات و علوم انساني دانشگاه اصفهان ، دوره جديد، شماره ٢، (پياپي ٢٢)، تابستان ١٣٩٣، صص ١٠٢ - ٨٥ ــ «بررسي انواع اقتباس هاي قرآني در ديوان اشعار حافظ و ابوالعتاهيه »، مرتضي حيدري، فصلنامه مطالعات قرآني، سال هشتم ، شماره ٣٠، تابستان ١٣٩٦، صص ٤٩- ٦٦.