چکیده:
دربارۀ مواجهۀ جامعۀ ایران با پدیدۀ حجاب (بهخصوص حجاب زنانه)، دو دیدگاه بهظاهر متفاوت وجود دارد؛ اول مقاومت مردم در برابر بیحجابی اجباری (کشف حجاب) در دورۀ رضاخان پهلوی و دوم مطابق با برخی از دیدگاهها، واکنش به حجاب اجباری یا قانون حجاب در دورۀ جمهوری اسلامی. در دورۀ اول، در ذیل سیاستهای «تجدد آمرانۀ» غربی، بیحجابی و در دورۀ دوم حجاب امری تحمیلی محسوب میشود. بین این دو دوره، حکومت 37 سالۀ پهلوی دوم قرار دارد که بهرغم استمرار سیاستهای تحمیل بیحجابی، کمتر مورد تحلیل قرار گرفته است. تحمیل بیحجابی در این دوره، برخلاف دورۀ پهلوی اول، مستقیماً در صحنۀ واقعی اجتماعی نبود، بلکه از طریق گسترش تصاویر رسانهای و تبلیغاتی و تأثیر بر ناخودآگاه ذهن کنشگران اجتماعی صورت گرفت. بهعلاوه، این سیاستها از دهۀ 1340 با طرح توسعۀ سرمایهداری پیوند خورد. در این مقاله، برای بیان ویژگی تصویری بیحجابی، از تعبیر «تصویر بیحجابی» استفاده شده است. این تصویر از اندام زنانه یا مردانه عمدتاً تحت تأثیر صنایع سینما و موسیقی پس از جنگ جهانی دوم گسترش یافت. پیش از آن، آشکارشدنِ تصاویر بیحجاب از اندام زنانه یا مردانه چندان رایج نبود یا حداقل نشانۀ تجدد، ترقی و شخصیت تلقی نمیشد. در مقالۀ حاضر، با استفاده از نظریۀ انتقادی مکتب فرانکفورت و چارچوب روشی صنعت فرهنگ، که در نیمۀ دوم قرن بیستم صورتبندی شد، به بررسی وضعیت تصویر بیحجابی و تأثیر سیاستهای پهلوی دوم بر آن خواهیم پرداخت. در نتیجهگیری، اولاً اشاره خواهیم کرد که توجه به ویژگی تصویری تحمیل بیحجابی، که از دورۀ پهلوی دوم شروع شد، میتواند دو دیدگاه بهظاهر متضاد دربارۀ واکنش جامعۀ ایران به حجاب را توضیح دهد. ثانیاً، با توجه به استمرار تصاویر رسانهای در دورۀ جمهوری اسلامی، پژوهش دربارۀ منازعۀ تصویر باحجابـ تصویر بیحجاب ضرورت دارد.
خلاصه ماشینی:
آیا برخلاف دوره رضاخانی ، گسترش بی حجـابی و اجبـار آن از سیاسـت هـای مدرنیزاسـیون پهلوی دوم کنار گذاشته شد؟ همچنـین ، اگـر اجـرای سیاسـت هـای مدرنیزاسـیون پهلـوی دوم متضمن گسترش بی حجابی بوده است ، شیوه اعمال و اجرای این سیاست ها چگونه بـوده اسـت ؟ آیا جامعه مسلمان ایرانی به این سیاست ها، همچون دوره پهلوی اول ، واکنش نشان داده اسـت ؟ آیا با توجه به ویژگی تصویری بی حجابی تحمیلـی در دوره پهلـوی دوم و اسـتمرار ایـن ویژگـی تصویری در دوره جمهوری اسلامی می توان تضاد ظاهری میان دو دیدگاه درباره موضع ایرانیـان مسلمان نسبت به حجاب را توضیح داد؟ بررسی پیشینه تحقیقاتی موضوع همان طور که پیش تر اشاره شد، موضوع این پـژوهش از نقطـه پایـان پـژوهش هـای مربـوط بـه وضعیت حجاب در دوره پهلوی اول آغاز می شود.
در ادامه ، بـا نظـر بـه سـازگاری تصـویر بی حجابی و چارچوب روشی صنعت فرهنگ و بهره گیری از این چارچوب روشی ، سعی شده است نشان داده شود که دستگاه سیاست گذاری (به طور خاص در این مقاله ، دستگاه سیاسـت گـذاری پهلوی دوم ) چگونه می تواند از این تصویر برای اجرای سیاست های فرهنگی در مقولـه حجـاب و بی حجابی بهره ببرد.
The Politics of Satellite Television in Iran, published in: Semati, Mahdi, Media, Culture and Society in Iran, London and New York: Routledge [24] Amouzadeh, Mohammad (2008).