چکیده:
در چند دهه اخیر تبدیل روستا به شهر بهعنوان یکی از ابعاد اساسی موثر بر شهرنشینی در ایران قابل مشاهده است و عوامل، فرایندها، الگوها و ملاکهای دخیل بر این امر و پیامدهای حاصل از آن بر تغییر شهرها و نظام شهری، توجهات زیادی را در میان پژوهشگران به خود جلب نمودهاست. گرچه روند تبدیل نقاط روستایی به شهر در تمام کشور با درجات متفاوتی از شدت و سرعت رخ دادهاست، با این حال این امر در برخی از نقاط کشور دارای اهمیت بیشتری برای مطالعه است که یکی از این مناطق استان گیلان میباشد. وجود اراضی مستعد کشاورزی، فشردگی سکونتگاههای شهری و روستایی در کنار یکدیگر، تراکم بالای جمعیت در پهنه سرزمین، در کنار نرخ بالای افزایش شمار شهرها طی چند دهه گذشته در منطقه مورد نظر، از جمله ویژگیهایی هستند که ضرورت این امر را روشن میسازند. هدف این مقاله تبیین و دستهبندی عوامل موثر بر تبدیل روستا به شهر در استان گیلان و تاثیرات آن بر تغییرات نظام شهری استان طی چند دهه اخیر است. از بعد ماهیت تحقیق، این پژوهش را میتوان از جمله پژوهشهای استقرایی-قیاسی دانست. روش به کار گرفتهشده در این پژوهش، روش توصیفی-ارزیابی و روش گردآوری دادهها بهصورت اسنادی و کتابخانهای است. مطالعه نظام شهری استان گیلان نشان میدهد از آنجاییکه در چند دهه اخیر، تعداد زیادی از شهرهای استان را شهرهای کمتر از 5000 نفر تشکیل دادهاند، پیدایش شهرهای کمجمعیت در استان اساسا تحت تاثیر سیاستها و تصمیمات دولتی بودهاست. نرخ شدید تبدیل روستا به شهر در چند دهه اخیر، خصوصا پس از انقلاب اسلامی در برابر رشد سریع شهر رشت بهعنوان کلانشهر منطقهای، سبب شده تا این دسته از شهرها نتوانند در سلسله مراتب نظام شهری جایگاه شایستهای برای خود فراهم کنند. بنابراین، تبدیل روستا به شهر به تعدیل نظام شهری منجر نشده و نیاز به تغییر در الگوهای برنامهریزی فضایی استان وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
دریافت : ٩٦/٠٨/٢٧ پذیرش : ٩٧/٠٢/٢٢ چکیده در چند دهه اخیر تبدیل روستا به شهر به عنوان یکی از ابعاد اساسی موثر بر شهرنشینی در ایران قابل مشاهده است و عوامل ، فرایندها، الگوها و ملاکهای دخیل بر این امر و پیامدهای حاصل از آن بر تغییر شهرها و نظام شهری ، توجهات زیادی را در میان پژوهشگران به خود جلب نموده است .
9 -Zimbabwe 10 -Ebersbach 11 - Johnson 12 -Agropolitan 13 -Urban Functions In Rural Development 14 - Regional Network Strategy 191 جدا از عوامل موثر بر تبدیل روسـتاها به شـهر، مهمترین نگرانی از منظر برنامه ریزی فضـایی، افزایش روزافزون تبدیل سکونتگاه های روستایی به شهر و افزوده شدن این دسته از سکونتگاه ها به نظام شهریاست که به دگرگونی سازمان فضایی نظام سکونتگاهی منجر میگردد (ایزدی خرامه ، ١٣٨٠؛ سرایی واسکندی ، ١٣٨٦؛ ضیاء توانا و شریفی، ؛ فیروزنیا و ربانی ، ١٣٩٢؛ امیر انتخابی ، ١٣٩٤ & Mitra ;٢٠١٥ ,Wong ;٢٠١٤ ,Smith ;٢٠١٣ ,.
25 -Natural Changes 26 -Political Intervention 27 -Planning Intervention 197 (رجوع شود به تصویر صفحه) شکل ٣ نمودار شهرهای پدیدآمده براساس ملاک رشد جمعیت در دوره های مختلف سرشماری منبع : یافته های پژوهش ٢-٥- نقش عامل سیاسی در تبدیل روستا به شهر در خصوص تقسیم بندی شمار شهرها تا پیش از انقلاب اسلامی، از نظر تقسیمات کشوری و اطلاعات حاصل از سرشماری ها تفاوت هایی دیده میشود.
[In Persian] Iran Amayesh Consulting Engineers, Development plan of Guilan's Western Areas, Rasht, Guilan's Housing and Urban Planning head office, 2012b.